Mevcut iktidar uzay projesini açýklayýnca ortalýk biraz karýþtý. Artýk hiç kimsenin yok sayamadýðý iç ve dýþ sorunlar, herkesin iliklerine kadar hissettiði pahalýlýk, olaðan hale gelmiþ olan yolsuzluk, bütün bunlarýn sonucu olan yoksulluk orta yerde dururken uzay iþi de nereden çýkmýþtý? Daha önce açýklanmýþ ancak gerçekleþmemiþ diðer “uçuk” projelerden biri galiba diyenler çoðunlukta olmakla beraber, mevcut sorunlarý örtmek için açýklanmýþ bir “halkla iliþkiler” çalýþmasý diyenler de yok deðil.

Ülkemizde henüz bir iþi gerçekten yapmak ile o iþi gösteriþ için yapar gibi görünmek arasýndaki fark çok iyi anlaþýlmamýþ olduðu için açýklanan bu projeye de þüpheyle yaklaþmak son derece doðal.

Sonuçta iktidarýn her söylediðine sorgusuz sualsiz inanan bir kesim karnýndan gelen gurultulara aldýrmadan uzay rüyalarý görmeye baþlarken iktidarýn her söylediðine sorgusuz sualsiz karþý çýkan baþka bir kesim ise bulabildiði her malzemeyi kullanarak açýklanan projeyle dalga geçmeye baþladý. Tarih bu iki grupta yer alan insanlardan ne kendilerine ne de baþkalarýna bir yarar gelmediðini gösteren örneklerle doludur.

Hem iktidar yanlýsý hem de karþýtý gruplar içinde yer alan uyanýk bir grup insan ise bu projeden nasýl ekmek yeriz diye düþünmeye, iþe nasýl dahil olacaklarýný sorgulamaya, adam ayarlamaya vs. baþladýlar. Yine tarih bu tip insanlarýn da bu projelerden bir þekilde yarar saðlayabildiklerini ancak projelerin amacýna ulaþabilmesi için zerre katkýlarýnýn olmadýðýný gösteren örneklerle doludur.

Peki açýklanan uzay projesi gerçekte nedir, uçuk mudur, gerçekçi midir, zamanlamasý doðru mudur, ülkemizin içinde bulunduðu koþullar dikkate alýndýðýnda yapýlabilir midir, gerekli bütçe saðlanmýþ mýdýr, vs.? Bunlar gibi daha nice sorunun cevabýný muhataplarýnýn vereceðini umalým.

Her ikisinin de amacý bulunduklarý yerlerde biraz daha kalmak olan iktidarý ve muhalefeti ve bunlarýn taraftarlarýný, tartýþmalarýyla, atýþmalarýyla baþ baþa býrakýp bir an için bu ülkede hayal kurmanýn zorluðunu ve her þeye raðmen hayal kuran az sayýda insanýn baþýna ise ne geldiðini hatýrlamaya çalýþalým.

Hayal kurmak, bir yeniliðin peþine düþmek, yeni bir fikir beyan etmek, yeni bir þey tasarlamak, bütün bunlara destek bulmak ve gerçekleþtirmek neden bu kadar zor ve neden çoðu zaman istenmeyen, görmezden gelinen, yapanýn bastýrýlmasý, konuþanýn susturulmasý gereken eylemler olarak görülür?

Geri kalmýþlýðýmýzýn ve geliþmekte olan ülkeler sýnýfýndan bir türlü çýkamayýþýmýzýn sebeplerinden birisi bu olabilir mi?

Bana sorarsanýz cevabým kesinlikle evet olacaktýr.

Neden böyle düþündüðümü, önceki asýrlarda gerçekleþmiþ ve belgeleriyle bize ulaþan onlarca olayýn yaný sýra bizzat yaþadýðým diðer bir olayla açýklayayým:

Yýl 1974, 14 yaþýndayým, Erzurum'da meslek lisesi birinci sýnýftayým, maddi durumumuz iyi deðil, okul dýþýnda kalan tüm zamanlarda üç beþ kuruþ için çalýþmak zorunda olduðumuz günler, okuldaki panoya asýlmýþ bir ilan gözüme çarpýyor, TÜBÝTAK Proje Yarýþmasý ilaný. Merak edip okuyorum, heyecanlanýyorum, nasýl katýlabilirim diye düþünüyorum, zor diyorum kendi kendi kendime, hadi baþvurdum diyelim, kabul ederler mi, projeyi nasýl yapacaðým, ne ile yapacaðým, hadi kabul ettiler diyelim nasýl gideceðim, para yok pul yok. Bu arada proje düþünüyorum, o günlerde kütüphanede okuduðum dergilerden çok hoþuma giden ama henüz ülkemizde olmadýðýný düþünüp hayýflandýðým yenilikler aklýma geliyor, bunlardan biri olan güneþ enerjisi ile ilgili bir þey yapabilirim diye düþünüyorum. Neyse bir kaç gün ilanýn asýlý olduðu panonun etrafýnda dolandýktan sonra cesaretimi toplayýp müdür yardýmcýsýnýn odasýna gittim, ürkek bir þekilde ben bu ilandaki yarýþmaya katýlmak istiyorum dedim, þöyle bir bana baktý, muhtemelen okula gönderilen ve mecburen panoya asýlan, böyle bir okulda öðrencilerin çok da ilgilenmediði bir çok ilan gibi bunun da bir kaç gün sonra sökülüp atýlacaðýný düþünmüþtü, neyle katýlacaksýn dedi bana. Biraz da çekinerek, güneþ enerjisinden faydalanmanýn yollarý dedim, masanýn diðer tarafýna uzandý, bir kaç kaðýt aldý ve bunlarý doldur dedi. Büyük bir rahatlama hissettiðimi hatýrlýyorum, git ulan iþine de diyebilirdi. Formlarý doldurup kendisine verdim, bir süre sonra baþvurumun kabul edildiðini öðrendim, masraflarý TÜBÝTAK karþýladýðý için gitmemde de bir sorun olmayacaktý ve ben rahmetli babamýn dürbününden söktüðüm bir merceði telden yaptýðým bir ayak üzerine oturtup güneþten gelen ýþýnlarýn bu mercek vasýtasýyla bir noktaya odaklanacaðýný ve bu noktada elde edilecek ýsý ile de yararlý iþler yapýlacaðýný anlatan bir düzenek ve poster hazýrlayarak belirtilen tarihte Ankara'ya gittim. Sýhhiye, Zafer Çarþýsý, Güzel Sanatlar Galerisi. Açýlýþtan bir gün önce bize ayrýlan yerlere posterlerimizi asýp getirdiðimiz düzenekleri hazýrlamak üzere salona gittim, bir sürü insan, anasý babasý, öðretmeniyle gelmiþ bir sürü öðrenci. Muazzam bir kalabalýk, þamata, gelen giden, posterler asýldýkça acaba sessizce geri mi dönsem diye düþünmeye baþladým, benim hazýrladýðým poster de düzenek de diðerlerine göre çok basit kalmýþtý, hiç bir albenisi yoktu, biraz ileride benim gibi garip garip etrafa bakan bir öðrenci daha gördüm, onun da posteri benimki gibiydi, bundan cesaret alýp yanýn gittim, Van Lisesinden geliyordu ve Van Gölünde dalgalardan enerji elde etmeyi amaçlayan bir proje ile gelmiþti, ilginçti, konuþtuk biraz. Serginin devam ettiði günlerde doðudan gelen çok az sayýda öðrenci olduðunu fark etmiþtik, hepimizin posterleri de malzemeleri de basit, toplama þeylerdi, ama diðer bölgelerden gelenlerin posterleri muazzam gösteriþli, renkli, cafcaflýydý. Sergi boyunca öðretmenleri yanlarýndaydý, konuþmalarý, açýklamalarý müthiþti. Biraz ezilmiþ hissediyordum ama ayný zamanda böyle bir ortama gelebildiðim için de gururluydum.

Sergi ve yarýþma sona erdi, ben de Vanlý arkadaþ da dereceye giremedik, katýlým belgemi alýp Erzurum'a döndüm, okuldaki öðretmenlerim ilk defa bir öðrencilerinin böyle bir yarýþmaya katýlmasýnýn verdiði gururla bana aferin falan dediler, sonra hayat normale döndü, her gün yaptýðýmýz iþleri yapýp her gün yaþadýðýmýz hayatý yaþamaya devam ettik.

Þimdi size soruyorum: Bugün dünyada güneþ enerjisinden yararlanmaya veya denizlerde ve göllerde dalga enerjisinden elektrik üretmeye yönelik onlarca çalýþma ve uygulama var, 1974 yýlýnda doðu illerinden gelmiþ bu iki öðrencinin okuduklarý ya da duyduklarý bir þeyden esinlenerek ortaya koyduklarý fikirlerine ciddi olarak sahip çýkýlsaydý, güneþ enerjisinden veya dalga enerjisinden yararlanmaya yönelik çalýþmalarý bizim üniversitelerimiz, araþtýrma birimlerimiz yapsaydý, patentleri bizler alsaydýk, cihazlarý bizler geliþtirseydik ne olurdu?

Aradan yarým asýr geçmiþ, bugün hala ayný noktadayýz, dünyada bazý ülkeler alýp baþýný giderken bizde hiç bir þeyin deðiþmediðini görmek çok üzücü.

Hayalleri olan insanlarla dalga geçen, önemsemeyen, engel olan, fýrsat yaratmayan, olayý gösteriye dönüþtüren ama gerçekleþtirmek için çaba harcamayanlar baþkalarýna muhtaç olmaktan kurtulamazlar, ve muhtaç isen kontrol sende deðildir.

Dursun Murat Özden / 11.02.2021 Ankara