Ankara – Çubuk Baraj Gölü Çevresinde Coðrafi Bilgi Sistemi ve Uzaktan Algýlama Teknikleri Yardýmýyla Erozyonun Kantitatif Olarak Belirlenmesi
Açýklama:
Ülkemizde topoðrafik yapýnýn özendirir oluþu nedeniyle erozyon ciddi bir sorun teþkil etmektedir.Yapýlan bu çalýþmada, Ankara Çubuk baraj gölü çevresinde kalan alanlarda coðrafi bilgi sistemi ve uzaktan algýlama teknikleri yardýmýyla kantitatif modellemeden yararlanarak, yýllar itibariyle erozyonun çalýþma alanýnda meydana getirdiði deðiþimi
incelemek amaçlanmýþtýr. Çalýþmada kullanýlan materyaller, 1969 ve 1995 yýllarýna ait 1:21000 ve 1:4000 ölçekli hava fotoðraflarý, 1:25000 ölçekli toprak, topoðrafik ve jelojik haritalar, nirengi ve kamera kalibrasyon bilgileri ve Landsat 7 görüntüsü’dür.
Hava fotoðraflarýnýn fotoðrametrik yöntemlerle sayýsallaþtýrýlmasýndan elde edilen sayýsal yükseklik noktalarý, 0.5 m grid aralýðýnda sayýsal arazi modellerinden grid
modeli haline getirilmiþtir. Elde edilen 1969 ve 1995 yýllarýna ait sayýsal arazi modellerinden üretilen, sayýsal yükselti sýnýflarý haritasýna ait veriler birbirinden çýkarýlarak, arazi yüzeylerinde meydana gelen deðiþim deðerleri hesaplanmýþtýr.
Deðiþim deðerleri, piksel alanlarý ve sayýsý, toprak örneklerinden elde edilen hacim aðýrlýðý deðerleri kullanýlarak t/piksel/26 yýl ve t/ha/yýl olarak aþýným ve birikim miktarlarý saptanmýþtýr. Yapýlan hesaplamalar sonucunda, aþýným alanlarýndan 8 t/ha/yýl
topraðýn uzaklaþtýðý ve birikim alanlarýna deðiþik yollarla 18.30 t/ha/yýl topraðýn geldiði
belirlenmiþtir. Çalýþma alanýnda yol inþasý nedeniyle hafriyat miktarý çýkarýlarak, sadece
1-25 cm aþýným alanlarý dikkate alýnarak ayný hesaplamalar yapýlmýþ ve bu aþýným alanýndan 13.08 t/ha/yýl toprak kaybý meydana geldiði hesaplanmýþtýr. Aþýným ve
birikim alanlarý, toprak haritalarýnda dikkate alýnan, erozyon sýnýflama kriterlerine göre
sýnýflandýrýlmýþ ve haritalarý oluþturularak sadece aþýnýmýn deðiþik seviyelerine ait alanlar gösterilmiþtir. Üst üste çakýþtýrýlan sayýsal arazi modellerinden deðiþik noktalarda enkesitler alýnmýþ, yüzeyde meydana gelen deðiþimler grafikler halinde
verilmiþtir. Buna göre, yamaç arazilerde aþýným fazla olurken, etek arazilerde birikimin
fazla olduðu görülmüþtür. 1969 yýlýna ait nokta verilerinden TIN modeli hazýrlanmýþ, eðim haritasý yeniden oluþturulmuþtur. Elde edilen eðim haritasý, toprak haritasýndan elde edilen, arazi kullaným kabiliyeti sýnýflarý, eðim ve derinlik sýnýflarý ve bu sýnýflara karþýlýk gelen erozyon deðerleri arasýnda ayrý ayrý istatistik analizleri yapýlarak,
erozyona o arazi için etki eden faktörler irdelenmiþtir. Yapýlan analizler sonunda, en fazla erozyonun, arazi kullaným kabiliyetlerine göre, VI. sýnýf arazilerde, eðim sýnýflarýna göre, % 20-30 eðim grubunda ve toprak derinliðine göre ise, derin
topraklarda olduðu saptanmýþtýr. Landsat 7 görüntüsünde, çalýþma alanýnýn erozyon, bitki örtüsü ve birikim alanlarý, deðiþik bant kombinasyonlarý kullanýlarak
belirlenmiþtir. Deðiþim haritasýndan belirlenen aþýným ve birikim alanlarýnýn uydu
görüntüsü üzerinde de ayný alanlara iþaret ettiði görülmüþtür. Kantitatif modelleme þeklinde ifade edilen bu çalýþma sediment ve özellikle oyuntu erozyonu çalýþmalarý için kýsa zaman içinde ve doðru sonuçlar elde edilmesini saðlayacaktýr.
