Toprak çeşitli kayaların dağılmasından (ufalanım ve ayrışmasından) oluşan, içine bitki ve hayvan kalıntıları da karışan, karalar üzerinde geniş alanlar kaplayan, dağınık, (gevşek) örtüdür. Topraklar oluşumlarına göre taşlı, milli, kumlu, kireçli topraklar, iklim koşullarına göre kuru ve nemli topraklar, renklerine göre kara, soluk, esmer, sarı ve kırmızı topraklar olmak üzere türlere ayrılır.
Taşlı topraklar içinde çok miktarda, irili ufaklı taş parçaları ve parçacıkları bulunur. Kumlu topraklarda en az %80 oranında kum vardır. Kuvars kumlarından oluşur; hafif topraklardır; çoğunlukla verimsizdir. Milli topraklar demirli kumtaşı ve killerin dağılmasından oluşan sarımtırak kırmızı topraklardır. Kalkerlerce zengin topraklara kireçli toprakta denir. Kara topraklarının bir adı da (çernozyum) olup zengin mineraller ve humus içerir; Ukrayna`da, A.B.D`nde ve güney Hindistan`da geniş alanlar kaplar. Esmer topraklar, çoğunlukla nemli, humus bakımından yoksuldur. Rengi demir hidroksitinden gelir. Daha çok Batı ve Orta Avrupa ülkelerinde ve benzeri ılıman iklim bölgelerinde bulunur. Soluk topraklarda demir bileşikleri az, humus boldur. Rusya`nın kuzeyinde (podsol) diye anılan topraklar, kuzey fundalıklarıyla ormanlarının toprakları bu türdendir. Sarı topraklar humus yoksuludur. Kırmızı topraklara (terra rossa) da denilir; tropikal ve astropikal ülkelerde bulunur. Kırmızı renk, demir hidroksitinden gelir. Kurak topraklar, yağışların buharlaşmayı karşılayamadığı iklimlerde olur. Toprağın yüzeye yakın kesiminde çeşitli mineraller bol olarak bulunur. Ekim dikim ancak sulama ile yapılabilir. Nemli topraklarda suda eriyebilen dağılma ürünleri, büyük ölçüde uzaklaştırılmıştır. Çünkü toprağa sızan ve akan sular, eriyebilen maddeleri alıp götürmüş, toprağı yoksullaştırmıştır.
Topraklar, yerkabuğunun en üst kesimindeki kayaların, iklimin bitki örtüsünün mikroskopla görülebilen canlıların etkisiyle dağılmasından doğar. Toprak oluşumunu etkileyen üç ana olay vardır: Dağılma, killi minerallerin türemesi, minerallerin organik maddelere karışması. Her üç etken, büyük ölçüde iklim özelliklerine bağlıdır. Bu nedenle, belli iklim bölgelerinde belli toprak türleri oluşur ve bulunur. Nemli tropikal iklimlerde sular çok derinlere sızdığı için kimyasal dağılmada derinlere dek etkili olur. Toprağın ana maddeleri demirhidroksidi (kırmızı renkli) alüminyum bileşikleridir. Yarı kurak tropikal iklimde (laterit) denilen topraklar bulunur.
Sıcak ve kurak karasal iklimde dağılma ile oluşan toprak çok kalın değildir;daha çok fiziksel dağılma ürünüdür: Özellikle yüzeye yakın toprakta bolca tuz bulunur. Kalkerli, jipsli ve tuzlu bir kabuk oluşur.
Yüksek enlemlerde Yeryüzü`nü kaplayan üç toprak katmanı dikkat çeker: Üst katmanda, bitkisel ve hayvansal kalıntılarla bakterilerin, mantarların ve toprakta yaşayan hayvanların ortak etkileriyle humus oluşur. Toprak çok yerde gevşek ve tanelidir ve arasında hemen hiç taş bulunmaz. İkinci (alt) katman kayaların dağılmasıyla oluşan topraktır. Üst katmandan gelen çözeltiler dolayısıyla tuzlar ve koloidal maddeler bakımından zengincedir. İnce aralılarda sular birikebilir.
Tabanda dağılma ile oluşan toprak az, mekanik dağılmadan meydana gelen aralıklı taşlar çok, derinlere gidildikçe daha büyüktür.
Toprak, Yeryüzünün yaşam dolu örtüsüdür (bakteriler, protozoalar, bitkiler, solucanlar, böcekler bunların her türlü kalıntıları vb.).
Toprağın aldığı suyu koruyabilmesi, içerdiği ince taneciklerin miktarına (oranına) ve geçirimlilik ölçüsüne bağlıdır.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |