1789 Fransız İhtilalinin dünyaya yaydığı Milliyetçilik akımı neticesinde, imparatorluklar dahilinde bulunan milletler, bağımsızlık için harekete geçmişler ve bazı devletlerin destek ve yardımları ile ayaklanmışlardır. Osmanlı tarihinde XIX. yüzyıl, bu tür ayaklanmalar dönemidir. Balkan yarımadasında çok çesitli millet yasadığı için, milliyetçi ayaklanmalar en fazla burada meydana gelmiştir.
Balkanlarda çıkan ayaklanmaları daha çok, XVII. yüzyılda gelişmeye başlayan ve en büyük gayesi, Baltık denizine ve özellikle Akdenize çıkmak olan Rusya kışkırtıyordu. Akdenize inmek için önce Karadeniz`i, sonra İstanbul ve Çanakkale boğazlarını ele geçirmesi gerekiyordu. İşte Rusya bu gayeye ulaşmak için her yola baş vurmaktan geri kalmamıştır. Bu yollardan biri de ırk ve din bakımından akraba olduğu Balkan Prensliklerini alet olarak kullanıp, bu genç devletleri Osmanlı Devletinin varlığını sona erdirmeleri için kışkırtmaktı. Osmanlılar Trablusgarp`ta savaşırlarken, Sırbistan`ın başkenti Belgrat`taki Rus elçisi harekete geçerek, Balkanlarda Osmanlı Devletinin elinde kalan son toprak parçalarının Sırbistan ile Bulgaristan arasında paylaşılması için teşebbüste bulundu. Neticede iki devlet arasında bir ittifak imzalatmaya muvaffak oldu. Kısa bir süre sonra bu ittifaka Karadağ ve Yunanistan da katıldı. Böylece Balkanlarda Osmanlı Devletine karşı harekete geçme hazırlıkları tamamlanmış oldu.
Bu sırada Türk ordusu subayları iki partiye ayrılmış ve hükümet Rusların Balkanlarda savaşa müsaade etmeyeceği hususundaki yalan teminatına inanmıştı. Sofya elçiliğinden hariciye Nazırı olan Asım Bey de 15 Temmuzda, Meclis-i Mebusan`da: "Balkanlardan imanım kadar eminim" tarihi cümlesini ihtiva eden bir nutuk söyleyerek, harb ihtimalinin bulunmadığını iddia etmişti. Ayrıca Asım Beyin yerine gelen yeni Hariciye Nazırı Ermeni Gabriel Noradingiyan da Rusya`nın teminatının kesin olduğunu hükümete bildirmişti. Bu inandırıcı teminatlar neticesinde Rumelindeki en iyi 120 tabur asker terhis edilmişti.
Balkan devletleri ittifaktan sonra Osmanlı Devletine isteklerini bildirdiler. Bu ittifaktan haberi olmayan İttihatçılar, savaş için yüksek öğrenim talebesini kışkırtarak, Babiali önünde "Harb" diye bağırtmış ve hükümet aleyhinde nümayiş yaptırmışlardı. Harbin kolay geçeceğini zannediyorlardı. Halbuki müttefikler, Türkiye`ye karşı uygulayacakları savaşı ve taksim projelerini en ince teferruatına kadar tesbit etmislerdi.
8 Ekim 1912`de Karadağ Prensliği Osmanlı Devletine savaş açtı. 18 Ekimde Osmanlılar, Bulgaristan, Sırbistan, birkaç gün sonra da Yunanistan ile savaşa girdi. İkmal ve Levazım Teşkilatının çok bozulduğu Osmanlı ordusu seferberliğini çok geç yapabildi. Terhis edilip Anadolu`ya gönderilen 120 taburu, savaşın sonunda bile yeniden silah altına alamadı.
Bulgaristan`a karşı çıkacak kuvvetler 5 kolordu halinde, "Şark Ordusu" namıyla toplandı ve Birinci Ferik Abdullah Paşa`nın kumandasına verildi. Edirne mevkiindeki bağımsız kuvvetler Şükrü Paşa`nın emrindeydi. Yunanistan`a karşı Selanik`te bir kolordu ve Yanya kalesindeki kuvvetler bırakılmıştı. Karadağ`a karsı kuvvetler İşkodra kalesinde toplanmıştı. Sırbistan`a karşı Makedonya`yı "Garb Ordusu" kumandanı müstakbel sadrazam Birinci Ferik Ali Rıza Paşa savunacaktı.
Savaşı idare kabiliyetinden mahrum Nazım Paşa`nın hiçbir hazırlığı olmayan orduyu hemen Bulgarlara karşı taarruza geçirmesiyle hezimet başladı ve artık arkası alınamadı. Osmanlı orduları Bulgarlara karşı bütün Trakya`yı bırakarak Çatalca`ya kadar çekilmek zorunda kaldığı gibi, Sırbistan`a karşı Kumova`da yenilmişti. 6 Kasımda Prevezeyi alan Yunanlılar, Veliahd Konstantin idaresindeki büyük kuvvetlerini Selanik üzerine gönderdiler. Selanik`i savunmakla görevli jandarma paşası Tahsin Paşa, tek silah atmadan, muazzam kolordusunu bütün silahları ile beraber Yunanlılar`a teslim etti. Sultan II. Abdülhamid Han devrinde ihtilas (devlet malını zimmetine geçirmesi) suçu tesbit edilmiş olan bu Tahsin Paşa, o devirde menküb (rütbe ve haysiyetten düşmüş) olduğu gerekçesiyle, Selanik kolordusunun başına getirilmişti. Bütün Kuzey Arnavutluk da Sırp-Karadağlılar tarafından işgal edildi.
Selanik`in düşmesinden 8 gün önce, artık "Hakan-i mahlu" veya "Hakan-i sabik" diye anılan Sultan II. Abdülhamid Han, İstanbul`a getirilmişti. Sultan Abdülhamid Han`ı Selanik`ten almaya, nazırlardan Vezir Damat Germiyanoğlu, Arif Hikmet ve Damad Çavdaroğlu Mehmed Şerif Paşalar gitmişlerdi. Sultan Abdülhamid Han muhafızlarının yanında, ikisi de bilgin ve değerli eserler sahibi damadları ile konuşması meşhurdur. Gazete okuması yasak olduğu için, kulaktan aldığı bilgi dışında siyasi durumu etraflı şekilde bilmeyen "Sabı Hakan", 4 Balkan devletinin ittifakına ve bu ittifakın haber alınmamasına hayret etmiştir. Makedonya`da kiliseler meselesinin İttihatçılar aracılığı ile ortadan kaldırıldığını öğrenince, Balkanların ittifakını bununla izah etmiş, fakat ittifakın öğrenilmemesi karşısında elçilerin, ataşelerin ne iş yaptıklarını sormuştur.
Selanik`i ele geçiren Yunanlılar, daha sonra Ege adalarından Bozcaada, Limni, Somatraki ve Tasoz adalarını işgal ettiler.
3 Aralık 1912`de imza edilen ateşkes anlaşması (mütareke) ile silahlı çatışma durmuş oldu. Balkan devletleri ile Osmanlı Devleti arasında Antlaşma 30 Mayıs 1913`de Londra`da imzalanmıştır. Bu barış antlaşması ile Osmanlı Devleti, Ege adalarının durumunun tayinini ve Arnavutluğun sınırlarının çizilmesi işini büyük devletlere bırakmakta, Girit`i hukuken Yunanistan`a terketmekte ve Midye-Enez hattının batısında kalan toprakları da Balkan devletlerine bırakmakta idi. Bu çizilen sınırla, kendisini kahramanca savunan, fakat yiyecek sıkıntısından son derece muzdarip duruma düşmesi sebebi ile düşen Edirne, Bulgaristan`a geçiyor. Bulgaristan Kavala ile Dedeağaç arasındaki toprakları alarak Ege denizine ulaşıyordu.
2500 yıllık Türk tarihinin büyük felaketlerinden biri olan Balkan savaşında Türkler, Anadolu`dan sonra ikinci anayurt haline gelmiş olan Rumeli`ni bıraktılar. Bu Rumeli, 550 yıldır Türk yurdu idi. Birçok bölgede Türkler, ezici ekseriyet halinde idiler. Türkiye, hemen hemen bir Avrupa devleti olmak durumundan çıktı.
93 Harbinde görülen göç ve göçmen felaketinin daha şiddetlisi Balkan harbinde cereyan etti. Yüzbinlerce Türk, herşeylerini bırakarak eriye eriye İstanbul`a eriştiler ve Anadolu`ya dağıldılar. Balkanların, bilhassa Bulgarların yaptıkları zulüm tüyler ürpertici oldu.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |