Atatürk Üniversitesi / 15 Temmuz 1981 / Yüksek Mühendis Diploması
| Kategori: EKONOMİ |
| Konu: Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları |
|
Gayrımenkulün veya bir projenin ne şekilde finanse edileceği kararı, projenin büyüklüğüne, kullanım ve inşaat haklarına, projenin nakit akımlarına, vergisel durumuna, karlılık potansiyeline, finansman maliyetine ve yatırımcının yönetim gücüne bağlıdır. Devletin konut ve gayrimenkul sorununu kamusal bir olgu olarak algılaması neticesinde uygulanan vergi teşvikleri, diğer faktörler ele alındığında sağlanan kolaylıklarla da birleştiğinde gayrimenkul finansmanında gayrimenkul yatırım ortaklığı çok cazip bir seçenek olmaktadır. Yatırımcılar açısından ise gayrimenkul ve gayrımenkule dayalı yatırımların psikolojik bir güven unsuru olduğu inkar edilemez. Çünkü uzun yıllar boyunca enflasyon endeksleri ve gayrimenkul değer artışlarının karşılaştırılması sonucunda gayrimenkul yatırımı lehine sonuçlar elde edilmiştir. Örneğin gayrımenkullerde, kiralamalarda dikkate alınan yeni inşaat maliyetleri ve enflasyon endeksleri ile kira bedelleri arasında pozitif bir ilişki vardır. Ayrıca gayrimenkul yatırımı sürekli ve belirli bir nakit akımı sağlayabilmekte, getirisi önceden tahmin edilebilmektedir. Çeşitlendirme yoluyla riskin azaltılabilmesi, yatırımın borçlanma kaldıracı ile finanse edilebilmesi ve amortisman ayırabilmesi gibi hususlar ise yatırımcılar için gayrimenkul yatırımını cazip kılan unsurlardan bazılarıdır. Gayrimenkul Yatırım Ortaklığının Amaçları Gayrimenkul yatırım ortaklığının amacı; getiri potansiyeli yüksek gayrımenkullere, gayrımenkule dayalı projelere yatırım yapmak , portföyündeki gayrımenkullerden kira geliri elde etmek ve bu şekilde kira ve alım satım kazançları yoluyla gayrımenkullerin yüksek rantına ulaşmaktır. Gayrimenkul yatırım ortaklığının bu tür yatırımlar için başlıca kaynağı şirketin sermayesidir. Şirket sermayesi ortakların sermaye payları karşılığı getirdiği paradır. Bu şekilde gayrimenkul yatırım ortaklığının hisse senedini alarak ortak olan bir yatırımcı küçük bir payla bile trilyonlarca lira değerindeki yüksek rantlı gayrımenkullerin gelirinden dolaylı olarak yararlanmış olmaktadır. Böylece söz konusu gayrımenkullerin alım satımından yüksek bir kar sağlayan gayrimenkul yatırım ortaklığı sene sonunda bu karı ortaklarına temettü olarak dağıtacak ve yüksek gayrimenkul rantını ortaklarına aktarırken bir köprü vazifesi görecektir. Zaten gayrimenkul yatırım ortaklığının yatırımcı için asıl fonksiyonu da budur. Diğer yandan yüksek tutardaki gayrımenkulleri alacak kadar parası olan yatırımcılar bile gayrımenkulün istenildiği zaman gerçek değerinden satılamama riskini üstlenmemek ve yatırımlarını çeşitlendirerek tek bir varlığa bağlı kalmamak kaygısıyla kendileri gayrimenkul almamak ve bir gayrimenkul yatırım ortaklığına ortak olmak yolunu izlemektedirler. Bu tür bir hareket tarzının başlıca iki faydası vardır. Birincisi, gayrımenkulün kendisini değil, ona yatırım yapan bir şirketin hisse senetlerinin borsada satılması yatırımın likidite edilme sorununu ortadan kaldırmaktadır. İkinci olarak ise halktan toplanan paralarla çok yüksek tutarlı bir gayrimenkul portföyüne ulaşılabildiğinden yatırım riski çeşitlendirilerek düşürülmüş olmaktadır. Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Nasıl Bir Şirkettir ? Gayrimenkul yatırım ortaklığı bir anonim şirket olmasına rağmen yalnızca gayrimenkul portföyü işletmek faaliyeti ile iştigal edebilir. Bu farklılık diğer şirketlerden onu ayırarak temel olarak bir portföy işletmeciliği şirketi yapmaktadır. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları kayıtlı sermaye sisteminde bir anonim ortaklık olarak kurulmak zorundadır. Başlangıç sermayeleri Sermaye Piyasası Kurulunca belirlenen miktardan az olamaz ve hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılmış olması gerekir. Ticaret unvanlarında mutlaka “gayrimenkul yatırım ortaklığı“ ibaresi taşımaları gerekir. Bu mecburiyetler haricinde şirketin esas sözleşmesinin Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine uygun olması, kurucuların müflis olmamaları ve yüz kızartıcı bir suçtan mahkum olmamaları şartları aranır. Gayrimenkul yatırım ortaklığı hisse senetlerinin halka arz edilmesi şarttır. Gayrimenkul yatırım ortaklıklarını düzenleyen Seri:VI, No:7 sayılı Kurul Tebliğinin 4.maddesi uyarınca; gayrimenkul yatırım ortaklıkları; ortaklık portföyünü yönetmek, gerektiğinde portföyde değişiklikler yapmak, portföyü çeşitlendirerek yatırım riskini azaltmak, gayrımenkuller ve gayrımenkule dayalı araçlardaki gelişmeleri izlemek, portföyün değerini korumak için gerekli önlemleri almak ve araştırmalar yapmak gibi faaliyetlerde bulunurlar. Başlangıç sermayesi gayrimenkul yatırım ortaklıkları için asgari …… milyar TL olarak belirlenmiştir. Bu tür ortaklıklarda kimlerin kurucu olabileceğine dair herhangi bir kısıtlama bulunmamaktadır. Dolayısıyla tüzel veya gerçek kişiler gayrimenkul yatırım ortaklığında kurucu ortak olabilirler. Ortaklık Portföyü Hangi Varlıklardan Oluşabilir ? Gayrimenkul yatırım ortaklıkları portföyüne; gayrımenkule dayalı sermaye piyasası araçları (gayrimenkul sertifikası veya gayrimenkul kredilerine dayalı varlığa dayalı menkul kıymet), bina, arsa, arazi alabilir, gayrımenkuller üzerine intifa hakkı kurabilir, ilgili mevzuat uyarınca projesi hazırlanmış ve gerekli izinleri alınmış gayrımenkule dayalı projelere yatırım yapabilirler. Ancak bu halde Tebliğde sayılmış gayrimenkul ekspertiz şirketlerinden birinin inşaata başlamak için gerekli belgelerin tam ve doğru olduğunu tasdik etmesi gerekir. Ayrıca kira geliri elde etmek amacıyla bitmiş veya asgari %50’si tamamlanmış projelere de yatırım yapılabilir. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları ticari ve sınai faaliyette bulunamazlar, ödünç para verme ve mevduat toplama sonucunu verecek işlemlerde bulunamazlar, aracılık yapamazlar ve inşaat ve müteahhitlik hizmeti veremezler , bu amaçla personel ve ekipman edinemezler. Sermaye Piyasası Kurulunun düzenlemeleri çerçevesinde gayrimenkul yatırım ortaklıkları ani usulde kurulabilirler. Bu sistemde en az 5 kurucu ortak başlangıç sermayesini tamamen ve nakden öderler. Bir diğer yol ise herhangi bir şirketin esas sözleşmesini gayrimenkul yatırım ortaklığı faaliyetine uygun hale getirerek bu tip bir ortaklığa dönüşmesidir. Dönüşüm halinde kuruluşta aranan asgari sermaye aranmaz bunun yerine en az ….. milyar TL’lık sermayenin ödenmiş olması şartı aranır. Kurucular şirketin esas sözleşmesini hazırladıktan sonra imzalarını notere onaylattırarak kuruluşa izin almak için Sermaye Piyasası Kuruluna başvururlar. Bu aşamada Kurul şirketin esas sözleşmesinin Kurul düzenlemelerine uygun olup olmadığını inceler ve uygun görürse kuruluş izni verir. Kuruluş izni alan ortaklık akabinde Türk Ticaret Kanunu hükümleri dahilinde kuruluş prosedürünü tamamlar. Dönüşüm yolunu seçen şirketler ise, esas sözleşmelerinin Sermaye Piyasası mevzuatına aykırı hükümlerini değiştirerek gayrimenkul yatırım ortaklığına dönüşürler. Esas sözleşmenin ticaret siciline tescilinden itibaren şirket bir gayrimenkul yatırım ortaklığı sayılır. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları kayıtlı sermaye sisteminde kurulmak, dönüşürler ise de bu sistemi kabul etmek zorundadırlar. Kayıtlı sermaye sisteminde, ortaklık sermaye artırımlarını TTK’nun sermaye artırımı hükümlerine tabi olmaksızın yönetim kurulu kararı ile yapar. Bu tür bir mecburiyet çok sayıda ortağı olan halka açık bir anonim ortaklığın genel kurul toplama zorluğu düşünülerek getirilmiştir. Ayrıca kayıtlı sermaye sistemi yönetim kuruluna; imtiyazlı veya itibari değerinin üzerinde pay ihracı ve pay sahiplerinin rüçhan haklarının kısıtlanabilmesi konularında karar alabilme yetkilerini de verebilir Gayrimenkul yatırım ortaklığı hisse senetlerinin Kurul kaydına alınarak halka arz edilmesi şarttır. Bu şarta paralel olarak hisse senetlerinin borsada işlem görmesi ve bu şekilde kolayca satılabilmesi de hedeflenmiştir. Bu amacı sağlamak üzere gayrimenkul yatırım ortaklığı hisse senetlerinin devrinin kısıtlanamayacağı hususuna esas sözleşmelerde yer verilmesi gerekir. Böylece TTK’nun hisse senetlerinin devrine ilişkin hükümlerinin borsada işlem gören şirket hisse senetleri için yaratacağı devir problemlerinin çözülmesi hedeflenmiştir Ortaklık Kurucularına Ne Tür İmtiyazlar Tanınabilir ? Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının halktan para toplayacağı göz önüne alınarak kurucularının da güvenilir olması hususu gözetilmiştir. Bu amaçla kurucuların sermaye piyasası mevzuatına aykırılıktan hüküm giymemiş olmaları, yüz kızartıcı suçlardan mahkum olmamaları ve müflis olmamaları gibi şartlar aranır. Kurucuların imtiyazlı hisse senedine sahip olma yoluyla şirketin yönetimini ellerinde tutmaları mümkündür. Bu ancak belirli bir grup hisseye yönetim kurulu üyelerinin seçiminde oyda imtiyaz vermekle sağlanabilir. Bundan başka herhangi bir şekilde hisse senetlerine imtiyaz tanınamaz. Söz konusu imtiyazın verilmesinin nedeni, çok ortaklı şirketlerde yönetim için hisse senedi çoğunluğunu sağlamanın hemen hemen imkansız olması bu amaçla şirketin sahipsiz kalmasının önlenmek istenilmesidir. /DIV>Kurul Kaydına Alınmak Nedemektir ? Sermaye Piyasası Kurulu, şirket esas sözleşmesi tescil edildikten sonra 6 ay içinde başvurulması şartıyla halka arz edilecek hisse senetlerini kayda alır. Bu süre şirkete gerekli mekan, donanım ve organizasyon şartlarını tamamlayabilmesi için tanınmıştır. Bu süre sonunda başvurmayan şirketin esas sözleşmesinin gayrimenkul yatırım ortaklığına ilişkin hükümleri ticaret sicilinden terkin edilir ve böylece şirketin bir gayrimenkul yatırım ortaklığı olarak faaliyette bulunma hakkı düşer. Kurul kaydına almanın anlamı, şirket ve hisse senetleri hakkında detaylı bilgileri içeren izahnamenin halka arz için gerekli bilgileri tam ve doğru olarak içerdiğinin tespit edilmesidir. /DIV>Asgari Halka Açılma Oranı Nedir ? Gayrimenkul yatırım ortaklığının çıkarılmış sermayesini temsil eden hisse senetlerinin; esas sözleşmenin tescilini takip eden ilk 6 ay içinde , nominal değerleri toplamı itibariyle en az %25 ‘inin halka arz edilmesi, bunu izleyen ikinci 6 ayda ise bu oranın %49 ‘a ulaştırılması zorunludur. Halka arz bir aracı kuruluş vasıtasıyla, ya mevcut hisse senetlerine sahip ortakların kendi paylarını halka arz etmeleri yada sermaye artırımına gidilerek artırılan sermayenin halka arzı suretiyle yapılabilir. Mevcut ortakların paylarını halka arz etmeleri prosedüründe satışa aracılık edecek aracı kuruluşlardan birisinin halka arz sonucu satılmayan payların satın alınacağına dair bir taahhütname vermesi yasal bir zorunluluktur. gayrimenkul yatırım ortaklığının kurucuları kendi paylarını halka arz etmek istemez ise şirketin sermayesini artırarak artırılan payları halka arz edebilirler. Bu durumda mevcut ortakların yeni pay alma haklarının yönetim kurulu kararı ile sınırlandırılması gerekir. Bu hususa kayıtlı sermaye sistemi müsaade etmektedir. Gayrimenkul yatırım ortaklığı hisse senetlerinin halka arzında, hisse senedi satın alarak şirkete ortak olacak yatırımcıları şirket ve halka arz hususunda bilgilendirmek maksadıyla, ticaret siciline tescil edilmiş bir izahname TTSG’nde yayımlanır. Ayrıca nasıl hisse senedi alınabileceği hususunda bilgi veren bir ilan da Türkiye çapında yayın yapan en az iki gazetede yayımlanır. Hisse Senedi Satış Yöntemleri Nelerdir ? Talep toplama veya borsada satış metotlarından birisinin seçilmesi suretiyle hisse senetlerinin satışı gerçekleştirilir. Talep toplama metodu; fiyat teklifi alma veya sabit fiyatla talep toplama yöntemlerini içerir. Borsada satış ise borsanın bu amaçla açtığı birinci piyasada yapılır. Halka arzı tamamlanan hisse senetleri Sermaye Piyasası Kurulu‘nun yazısı üzerine borsa yönetim kurulu kararıyla borsa kotuna alınır. /DIV>Ortaklık Mali Tabloları Bağımsız Denetime Tabiimidir? Gayrimenkul yatırım ortaklığı hisse senetlerinin halka arzı esnasında şirketin mali tablolarının bağımsız özel denetimden geçmiş olması şartı aranmaz. Ancak hisse senetlerinin halka arz edildiği hesap dönemi itibariyle gayrimenkul yatırım ortaklığı sürekli bağımsız denetime tabidir. Bu tâbiiyetin sonucunda şirketin mali tabloları yılın 6. ve 12. ay sonları itibariyle bir bağımsız denetim kuruluşu tarafından denetlenir. Denetlenen mali tablolar yatırımcıların bilgilendirilmesi maksadıyla denetim raporunun sonucuyla beraber günlük yayım yapan gazetelerde ilan edilir. Ortaklığın Yönetim Sınırlamaları Nelerdir ? Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının yatırım yapabileceği alanlara ve yönetimlerine ilişkin Tebliğ ile bazı sınırlamalar getirilmiştir. Bu sınırlamaların amacı halktan toplanan paralarla oluşan şirket portföyünün kötüye kullanılmamasının sağlanmasıdır. Örneğin; gayrimenkul yatırım ortaklıkları kısa vadeli fonlarını değerlendirmek amacıyla gayrımenkule dayalı sermaye piyasası araçları dışında kalan sermaye piyasası araçlarına da sermaye ve yedek akçeleri toplamının %10’una kadar yatırım yapabilirler. Bu madde ile gayrimenkul yatırım ortaklığının faaliyet amacı dışına taşarak bir menkul kıymet yatırım ortaklığı gibi yönetilmesi önlenmek istenmiştir. Ayrıca borsa ve borsa dışı teşkilatlanmış piyasalarda işlem gören sermaye piyasası araçlarının portföye alım ve satımlarının bu piyasalarda yapılması zorunluluğu vardır. Gayrimenkul yatırım ortaklıklarında kısa vadeli fonların değerlendirilmesi için tanınmış bu imkanın kötüye kullanılmaması için hisse senetleri satın alınan ortaklıkların herhangi bir şekilde yönetimlerine hakim olma amacı güdülemeyeceği ve sermayenin veya oy haklarının %9’undan fazlasına sahip olunamayacağı hükmü getirilmiştir. gayrimenkul yatırım ortaklıkları Türk ve yabancı fon ve yatırım ortaklıklarının hisse senedi ve katılma belgelerini satın alamazlar, ancak risk sermayesi yatırım ortaklığı hisse senetleri bu kuraldan hariç tutulmuştur. Bunlara ek olarak gayrimenkul yatırım ortaklıklarının portföylerine altın ve diğer kıymetli madenler ile yabancı gayrimenkul ve sermaye piyasası aracı alamayacakları hususu da Tebliğ ile düzenlenmiştir. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları portföylerindeki varlıkları kredi temini amacı dışında rehine veremez, teminat gösteremez ve ipotek tesis ettiremezler. Portföydeki varlıkların güvenlik maksadıyla tamamının sigorta ettirilmesi zorunludur. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları kısa süreli fon ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çıkarılmış sermayeleri ve yedek akçeleri toplamının %25’ine kadar kredi kuruluşlarından kredi kullanabilirler. Ayrıca bu sınırlara tabi olmaksızın sermaye piyasası mevzuatı uyarınca borçlanma senedi ihraç etmelerine de imkan tanınmıştır. Ortaklık Portföyü Nasıl Değerlenir? Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının portföyündeki gayrımenkuller dışında kalan sermaye piyasası araçlarının değerlemesinde menkul kıymetler yatırım ortaklıklarında uygulanan kurallar geçerlidir. Burada temel prensip sermaye piyasası araçlarının piyasa fiyatları yani borsa rayiçleri ile değerlenmesidir. Portföyde, esas faaliyet konusunu oluşturan gayrımenkuller ise ekspertiz değeri ile değerlenir. Portföydeki gayrımenkullerin satılmasında, satın alınmasında, kiralanmasında ekspertiz şirketlerinin raporu alınır ve Söz konusu işlemlerde uygulanan fiyat ekspertiz değerinden az olamaz. Ayrıca devam eden kira sözleşmelerinde bir yılın geçmesi sonucu ve yeni bir projeye yatırım yapılabilmesi için de ekspertiz raporu alınması zorunludur. Portföydeki varlıkların herhangi bir şekilde değişmemesi halinde ise rutin olarak 6 ayda bir ekspertiz yaptırılarak mali tablolarda gayrımenkullerin ekspertiz değerleri ile gösteriminin sağlanması zorunludur. Ortaklığın Kurula Tabiyeti Hangi Konuları Kapsar ? Sermaye Piyasası Kurulunun ilgili Tebliğinde gayrimenkul yatırım ortaklıkları için yapılan düzenlemeler haricinde de şirket halka açık bir anonim ortaklık olarak sermaye piyasası mevzuatının kendisini ilgilendiren hükümlerine uymak zorundadır. Bunlar özel durumların kamuya açıklanması, vekaleten oy kullanma, mali tabloların ilanı, bağımsız denetim, gibi konular olabilir. | anasayfa | sayfa başı | geri | |