Canlı ve cansız varlıklar bütün çevre koşullarından etkilenir. Maddeleri etkileyen bu çevre koşullarından biri de ısı enerjisidir.
Isı, maddelere farklı şekillerde etki eder. Isıtılan suyun sıcaklığı artar.
Kışın, çok soğuk havalarda dışarıda kalan su dolu ve ağzı kapalı bir cam şişe parçalanır. Çünkü içindeki suyun hacmi donunca büyümüştür.
Isı, maddenin genleşmesine, büzülmesine ve şeklinin değişmesine neden olur.
Isı enerjisi verilen maddelerin taneciklerinin hareket enerjileri artar. Isınan bir balonun içindeki gaz tanecikleri daha hızlı hareket eder ve balonun şişmesine neden olur.
Isının maddeye etkilerinden en önemlileri genleşme ve hal değiştirmedir.
1.GENLEŞME
Çevremizdeki elektrik ve telefon telleri kışın gergin, yazın ise sarkık durur. Demiryolu rayları döşenirken aralarında boşluk bırakılır. Demir köprülerin bir başı sabit yapılır. Diğer başı silindirler üzerine oturtulur. Çünkü ısıtılan metallerin boylarında uzama görülür. Metallerin boylarındaki
uzama miktarı, metalin türüne göre değişir.
Metalden yapılmış bir cismin ısı etkisiyle boyunun uzaması yanında, yüzeyi ve hacmi de artar. Soğuyunca da boyu kısalır, yüzeyi ve hacmi azalır.
Genleşme metaller için ayırt edici bir özelliktir.
Katılar gibi gazlar ve sıvılarda genleşir. Örneğin; üç farklı deney tüpünün içine su, ispirto ve zeytinyağı dolduralım. Hepsine aynı sıcaklıkta ısı verelim. Hepsi de yükselecektir. Ama hepsi daha farklı yükselecektir. Yalnız tüplerdeki sıvılar, soğuyunca eski seviyelerine inerler.
Deneyde de gördüğünüz gibi, ısınan sıvıların hacmi artar. Bu olaya sıvıların genleşmesi denir. Sıvıların genleşmesi sıvının türüne göre değişir. Bazı sıvılar az bazıları da çok genleşir.
Katı ve sıvılarda olduğu gibi, ısınan gazların da hacmi artar. Ancak gazların genleşmesi, gazın türüne bağlı değildir. Tüm gazlar aynı oranda genleşir. Genleşme, gazlar için ayırt edici bir özellik değildir.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |