Tanınmış Osmanlı büyük veziridir(1505-1579) Bosna’nın Vişegrad kazasının Sokoloviç köyündendir. Adı Boya idi. Çocukluğunda, bir süre rahip olan dayısının yanında çalıştı. Devrişme memurları tarafından ailesinden alınarak Edirne sarayına getirildi. Müslüman oldu ve Mehmet adını aldı. Burada eğitim ve öğretim gördü. İstanbul’ a getirilerek Enderun’ a alındı. Rikadbar, silahtar ve büyük kapıcı başı oldu. Kanuni Sultan Süleyman, onu yakından tanıdı. Çalışmaları beğenildi. Barbaros Hayrettin Paşanın ölümü üzerine kaptanı deryalığa getirildi (1546). İki yıl kadar bu görevde kaldı. Tersaneyi iyi yönetti. 1549’ da Rumeli beylerbeyliğine atandı. Erdel’e yaptığı seferde 12 kale ele geçirildi ( 1551 ). İran seferine katıldı. Başarı gösterdiği için üçüncü vezir olarak divana girdi. Padişahın en çok güvendiği devlet adamlarından biri oldu. Sokullu, şehzade Beyazıt ile selim arasında çıkan çıkan olaylara karıştı. Konya ovasında iki kardeş arasında yapılan savaşı, Selimin kazanmasında rolü oldu. 1561’de ikinci vezirliğe getirildi. Dört yıl bu görevde kaldı. 1565’te büyük vezir atandı. Avusturya ile yapılan görüşmelerde sonuç alınamayınca, bu devlete savaş açılmasına karar verildi. İhtiyar padişahın bu sefere katılmasını sağladı. Seferi, başından sonuna kadar, padişahın adına o yönetti. Zigetvar kalesinin kuşatılmasında büyük çaba gösterdi. Kalenin alınmasından bir gün önce padişah öldü ( 1566 ). Sokullu, geleneğe uygun olarak padişahın ölümün ordudan sakladı. Şehzade Selim’e mektup göndererek Belgrat’a gelmesini bildirdi. Padişah sağmış gibi divan topladı. Her yana fetihnameler gönderdi; mevlitler okuttu, şenlikler yaptırdı. Zigetvar kalesini camiye çevirtti. Padişahın Cuma namazına çıkacağına ilan etti. Sokullu, padişahın ölümünü, ordunun Belgrat’a dönmesi sırasında, otağın çevresinde Kur’an okutarak açığa vurdu. Büyük üzüntü duyan ve disiplini bozulan askeri, etkili sözlerle yatıştırdı. Belgrad’da bekleyen II. Selimin cülus bahşişi vermekten kaçınması, genel bir hoşnutsuzluk yarattı Sokullu, çıkan karışıklığı askerin istediğinin yerine getirilmesini sağlayarak bastırdı.
II. Selim, Sokullu’yu büyük vezirlikte bıraktı. Onun değerini ve kendisine duyulan güveni anladı. Devlet işlerini yürütmede Sokullu’ya geniş yetki tanıdı. Büyük vezir, önce Yemen’de ve Basra’da çıkan ayaklanmaları bastırdı. Avusturya ile barış antlaşması imzalandı. Portekiz’le savaşan Sumatra’daki Açe hükümdarı sultanı Alaeddin’ e, Kurtoğlu
Hızır bey komutasındaki donanma ile yardımcı kuvvetler gönderdi. Sokullu, Asya’daki Türk devletleriyle ilişki kurmak istedi. Bunun için de Don ve Volga ırmakları arasında bir kanal açmayı düşündü. Bu kanalla Karadeniz ile Hazar gölü arasında bağlantı sağlanacak ve Türk donanması Hazar gölüne kadar gidebilecekti. Böylece Rusya ve İran’a karşı daha güçlü duruma gelinmiş olunacaktı. Kefe sancakbeyi Kasım Bey, kanalı açmakla görevlendirildi. Buraya asker ve işçi gönderildi. Kazı işlerine başlandı. Fakat Rusların saldırıları, Kırım hanının gerekli çabayı göstermemesi yüzünden bu iş sonuçlandırılamadı. Sokullu, Kıbrıs’a sefer açılmasını uygun görmedi. Sefer açıldıktan sonra gerekli önlemleri aldı. Osmanlı donanmasının İnebahtı deniz savaşında ( 1571 ) yenilgiye uğraması üzerine, yeni bir donanmanın hazırlanması için büyük çaba gösterdi. Bu savaşın Türkler üzerinde bıraktığı etkiyi anlamak isteyen Venedik elçisine, << Ziyaretinizin amacını anlıyorum. Biz Kıbrıs’ı almakla sizin kolunuzu kestik, siz de donanmamızı yenerek sakalımızı tıraş etmiş oldunuz. Kesilen kolun yerine başkası gelmez, tıraş edilen sakal ise daha gür olarak çıkar >> sözleriyle karşılık verdi. 1574’te Tunus alındı. Böylece Mısır’dan Fas’a kadar bütün Kuzey Afrika’nın fethi tamamlanmış oldu.
Sokullu, III. Murat zamanında da
büyük vezirlikte kaldı. İran’a sefer açılmasını önleyemedi. Sefere karar verildi. Bu savaş uzun sürdü. Sokullu, Lehistan krallığına, Erdel prensi Baturi İştevanı kral seçtirdi. Bu devleti Türk koruyuculuğu altına aldı. Portekiz’lerin, Fas’ın içişlerine karışmaları üzerine, Cezayir beylerbeyi Ramazan Paşayı, Fas sultanının yardımına gönderdi. Ramazan Paşa, Portekiz’leri Vadi’s-Sebil’de yenilgiye uğrattı ( 1578 ). Bundan sonra Fas sultanlığı da Osmanlı koruyuculuğuna girdi.
III. Murat zamanında, Sokullu’ nun devlet yönetiminde eskisi gibi sözü geçmez oldu. Yakınları, görevden uzaklaştırıldı. Bir ikindi divanında, derviş kıyafetinde bir adam tarafından hançerlenerek öldürüldü. İstanbul’da biri Kadırga’da öteki Azapkapısı’nda olmak üzere iki cami yaptırdı. Daha başka hayır eserleri de vardır.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |