Damarsız Bitkiler; iletim demetleri olmayan bitkilere damarsız bitkiler denir. En önemlileri kara yosunlarıdır. Kara yosunları suyun bulunduğu nemli ve gölgelik yerlerde yaşayan bitkilerdir. Üremeleri eşeyli ve eşeysiz üremenin birbirini takip ettiği döl değişimi şeklinde olur.
Damarlı bitkilere iletim demeti bulunduran bitkilerdir. Spor yada tohum oluşturmalarına göre damarlı sporlu bitkiler ve damarlı tohumlu bitkiler olmak üzere iki gruba ayrılır.
Damarlı sporlu bitkiler: İletim demetlerine sahip bitkilerdir. En önemli grubu eğrelti otlarıdır. Gerçek yaprak ve kök bulundurmazlar. Yaprakları yer altı gövdelerine dönüşmüştür. Ilık ve nemli bölgelerde yaşarlar. Tohumları yoktur, sporlarla çoğalırlar
eğrelti otlarında da damarsız bitkilerde olduğu gibi döl değişimi görülür.
Damarlı tohumlu bitkiler: ileti demeti bulundururlar. Tohum taslaklarının durumuna göre açık tohumlu ve kapalı tohumlu olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
Açık tohumlu bitkiler: Tohum taslağı açıkta bulunur. Kozalaklılar, damarlı açık tohumlu bitkilerin en iyi örnekleridir. Gerçek çiçek ve tohum taslakları yoktur. Tohum meyve içinde değil, kozalak yapraklarının altında, açıkta bulunur. Her zaman yeşil, çoğu iğne yapraklı ağaç ve çalılardan meydana gelmiştir. Çam, ardıç, ladin, köknar, sedir, servi, açık tohumlu olan kozalaklı bitkilerdendir.
Kapalı Tohumlu bitkiler: İletim demetlerine sahiptir . gerçek çiçek ve tohum taslakları vardır; tohum taslakları ve tohumları kapalı bulunduğu için kapalı tohumlu bitkiler olarak adlandırılır. Tohumdaki çenek sayısına göre tek çenekli ve çift çenekli bitkiler olarak incelenir.
Tek çenekli bitkiler (Monokotiledon): bitkilerin embriyolarında bir çenek yaprağı bulunur. Yaprakları paralel damarlıdır. Bir yıllık otsu bitkilerdir.
Gövde de ileti demetleri dağınık halde bulunur. Buğday lale orkide vb. tek çenekli bitki örnekleridir
Çift çenekli bitkiler (dikotiledon): Embriyolarında iki çenek yaprağı bulunur. Yaprakları ağsı damarlı, çok yıllık odunsu bitkilerdir. Elma, badem, domates, ayçiçeği, bezelye, gül vb bitkiler çift çenekli bitkilerdendir.
Bitkilerin Biyolojik, Ekonomik Önemi ve İnsan Sağlığı ile İlişkisi: Bitkiler, insan ve hayvanların temel besin kaynağıdır. Soframızdan eksik etmediğimiz ekmek, buğday unundan yapılmaktadır. Önemli bir besin olan balın yapısına katılan, bal kaynağı olarak bal özü bal şebnemi, meyve özsuları çiçek tozu (polen ), uçucu yağlar ve diğer bazı maddeler yine bitkide bulunmaktadır.
Beslenme ve bazı sanayi dallarında önemli olan yağ; zeytin, ayçiçeği, pamuk, sussam gibi yağ bitkilerinden elde edilir. Ayrıca soya fasulyesi, yer fıstığı, Hint yağı, çay gibi bitkilerin tohumları ekonomik önemi büyük olan yağ içerirler.
Adaçayı, ıhlamur ,nane gibi bitkiler ev ilacı olarak, kırmızı çiçekli yüksükotu, eğrelti, otu, siyah banotu gibi tıbbi bitkilere de ilaç yapımında kullanılır. Ayrıca bazı bitkilerden selüloz kaynağı iğne yapraklı bitkilerdir. Ayrıca ayçiçeği, mısır, buğday, arpa, yulaf, tütün, pamuk gibi bitkilerde önemli selüloz kaynaklarıdır, pamuk, keten, kenevir (kendir), ebe gümeci gibi bitkiler tekstil sanayinde yararlanılan lifli bitkilerdir.
Esans denilen ve ekonomik önemi büyük olan uçucu ve kokucu yağlar, bitkilerden elde edilen eterik yağladır. Gül, lavanta, imame, kekik, yasemin, çam, ıtır menekşe, limon ve leylak gibi daha pek çok bitkiden eterik yağ elde edilir. Bunlardan başka bazı sanayi hammaddesi olan reçine ve balzam salgıları, deri sanayinden kullanılan tanen bazı teknik alanda önemli olan ve mantar meşesinden elde edilen mantar yine bitkilerden elde edilmektedir. Endüstri de değerli bir hammadde olan kauçuk, ilaç, kağıt ve tekstil endüstrisinde kullanılan kite zamkı çeşitli bitkilerden elde edinilmektedir.
Yararlarını saymakla bittiremeyeceğimiz bitkilerden evlerimizde ve parklarda süs bitkisi olarak da yararlanırız.
GÖVDE
Bitkinin dal, yaprak, çiçek, meyve gibi kısımlarını taşıyan ve toprak üstünde kalan kısmına gövde denir.
Gövdeyi genel olarak 8 gruba ayırabiliriz.
Otsu gövde, odunsu gövde, sürünücü gövde, sarılıcı gövde, Etli ve su depo eden gövde, Yumru gövde, Yassı gövde, Yer altı gövdesi
Otsu Gövde: Yeşil renkli, sulu ve zayıf gövdedir. Sebzeler, tahıllar, kırlarda yetişen otlarda bulunur.
Odunsu Gövde: Ağaçlar gibi çok yıllıklı bitkiler de bulunur. Sert, kalın ve dayanıklıdır. Odunsu gövdeler de topraktan alınan suyu yapraklara taşıyan borular vardır. Bu borulara iletim boruları denir. Ağaç gövdesini enine kestiğinizde, ortadan kenara doğru halkalar vardır. Bunlara yaş halkaları denir. Her yıl bu halkalara yenisi eklenir, bu da bitkinin yaşını verir.
Sürünücü Gövde: Karpuz, kabak, kavun, salatalık gibi bitkilerde bulunur. Gövde toprak üstünde sürünür, dik durmaz.
Sarılıcı Gövde: Asma, Fasulye, sarmaşık gibi bitkilerin gövdeleridir.
Etli ve Su Depo Eden Gövde: Kurak bölgelerde yetişen bazı bitkilerin gövdeleri su depo ederler. Gövdeleri küre veya silindir şeklindedir. Kaktüs örnek verilebilir.
Patates gövdesi toprak üstünde ve altında gelişir. Toprak altı yumru gövdedir.
Yumru gövde: Bu tür bitkilerde gövdenin.bir kısmı toprak altında, bir kısmı da toprak üzerinde gelişir. Çoğunlukla besin depo ederler. Patateste görüldüğü gibi.
Yassı Gövde: Soğan, pırasa, sarımsak gibi bitkilerin gövdeleri kısalarak yassılaşmışlardır. Kat kat yapraklanmış gibidir
Yer altı Gövdesi: Toprakaltında kalan ve yüzeye paralel olarak uzanan gövdelerdir. Manisa lalesi, ballı baba gibi.
YAPRAK
Bitkinin gövdesinden çıkan dallara bağlı, yeşil renkli kısımdır. Fotosentez ve terleme yapar.
YAPRAĞIN KISIMLARI
Yaprak ayası, yaprak sapı, yaprak kını, Kulakçık, Tomurcuk.
Yaprak ayası: Yaprağın geniş ve yassı kısmına denir.
Yaprak sapı: Yaprakların sapa bağlanan kısmıdır.
Boyu Bitkiye Göre değişir. Asma, Kavak ve gül gibi bitkilerde uzundur. Soğan, buğday, mısır gibi bitkilerde kısadır
Yaprak kını: Yaprağın gövde ve dallara bağlandığı, yaprak sapının genişleyen kısmıdır.
Kulakçık: yaprak şeklindeki iki küçük çıkıntılara denir. Çilek ve bezelyede daha açık görünür.
Tomurcuk: yaprak tabanının fazla genişleyerek dışarıya doğru uzanmasına tomurcuk adı verilir.
Yapraklar, dallar üzerine nasıl dizilirler?
Sarmal diziliş Ihlamur bitkisinde olduğu gibi.
Karşılıklı diziliş: leylakta olduğu gibi.
Halalı diziliş: Sinir otunda olduğu gibi.
Yaprakların değişik şekilde dizilmelerinin sebebi güneş ışığında daha iyi yararlanabilmek içindir.
YAPRAK ÇEŞİTLERİ
Ayalarına göre yapraklar: Oval (kayısı ), Yuvarlak (ayva), İğne biçiminde (çam), Şerit biçiminde (buğday, Mısır), Spatül şeklinde (söğüt ) olabilirler.
Damarlarına Göre Yapraklar: Tüysü damarlı (erik, kiraz), El ayası şeklinde damarlı (Çınar, asma), Paralel damarlı (mısır) şeklinde olabilirler.
Kenarlarına göre yapraklar: Düz kenarlı, Dişli, Bölümlü, Parçalı şeklinde olabilirler.
Görevlerine göre yapraklar: Besleyici yaprak: Yaprakların, besin depo edebilmesi için yapısı etlenmiştir. (soğanda olduğu gibi)
Diken yaprak: terleme yoluyla su kaybını önlerler. (Kaktüste olduğu gibi)
Sülük yaprak: Yapraklar, gövdenin bulunduğu ortama tutunmasına yardımcı olurlar (Burçak, bezelyede olduğu gibi)
YAPRAĞIN GÖREVLERİ
Fotosentez yapmak
Yaprakta bulunan stomalar (gözenekler ) sayesinde gaz alış – verişi sağlamak
Terleme yaparak fazla suyu dışarı atmak
ÇİÇEK
Çiçek, çiçekli bitkilerde üreme organıdır. Çeşitli çiçeklerde farklı renklerde olduğu görülür. Çiçek sapı, ve çiçek tablası, yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organlardan meydana gelen çiçeğe tam çiçek denir.
Üreme organları ayrı ağaçlarda bulunan bitkilere iki evcikli bitki denir. Aynı bitkide fakat ayrı çiçeklerde olan bitkilere tek evcikli
bitki denir.
ÇİÇEĞİN ORGANLARI VE GÖREVLERİ
Çiçek sapı: Çiçeği dala bağlayan kısımdır.
Çiçek tablası: Tam yaprak, çanak yaprak, erkek üreme organı ve dişi üreme organlarını içine alan kısımdır.
Çanak yaprak: Çiçeğin en dış halkasını meydana getirir. Renkleri genellikle yeşildir.
Taç yaprak: İçe doğru ikinci halkada bulunan yaprakladır. Renkleri bitkiye öre değişir. Sayıları, biçimleri, kokuları çiçeği süsler. Tozlaşmayı arttırmak için gösterişlidir.
Erkek ve Dişi Üreme Organı: En iç halkada yer alırlar. Tozlaşmayı arttırmak için gösterişlidir.
Erkek Organ: Bir sap ve başcıktan meydana gelmiştir. Başcıkta çiçek tozu keseleri vardır. Çiçek tozları olgunlaşınca başı patlar ve çevreye yayılırlar
Dişi Organ: Tepecik, dişicik borusu ve yumurtalıktan oluşur. Yumurta bazı çiçeklerde bir tane papatya, gül gibi bazı çiçeklerde de çiçek tozları üzerinde birden fazla olabilir.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |