MAYOZ ve MİTOZ BÖLÜNME NEDİR?
Tanım:Bir hücreden yeni hücrelerin oluşmasına hücre bölünmesi denir.
İki tip hücre bölünmesi vardır:
1-Mitoz Bölünme
2-Mayoz Bölünme
1-MİTOZ BÖLÜNME
Mitoz bölünme sonunda kromozom sayısı sabit kalmış 2 yeni hücre oluşur. Oluşan hücreler kalıtsal yönden birbirinin aynısıdır. Bu bölünme vücut hücrelerinde görülür.
Mitoz bölünme tek hücrelilerde çoğalmayı, çok hücreli canlılarda büyümeyi ve yıpranan kısımların onarılmasını sağlar.
Mitoz bölünme etkisiyle insanda büyüme 20-22 yaşına kadar devam ederken,bitkilerde büyüme uygun şartlarda sınırsız gerçekleşir. İnsanda sinir hücreleri, çizgili kas hücreleri ve olgunlaşmış kan hücrelerinde mitoz bölünme görülmez.
MİTOZ BÖLÜNMENİN EVRELERİ
Genetik maddenin ikiye ayrılması ve organellerin ayrılması şeklinde, iki kısımda gerçekleşir.
A-Çekirdek Bölünmesi
İki çekirdekli bir hücrenin oluşmasını sağlar. Bir büyüme evresinin sonunda
4 kısımda gerçekleşir.
İnterfaz Canlı hücrenin normal yaşam evresidir. Bu evrede hücre büyüyüp olgunlaşır. Bu evrenin sonuna doğru DNA ve sentrozomlar kendini eşler.
Profaz
Kromatin iplik kısalıp kalınlaşarak kromozomu oluşturur. Kromozomdan kardeş kromatidler oluşur. Çekirdekçik ve çekirdek zarı eriyerek kaybolur. İğ iplikleri oluşur.
Metafaz
Kromozomlar hücrenin ekvatoral düzleminde toplanırlar. İğ iplikleri kromozomların sentromerlerine bağlanır.
Eşleşmiş kardeş kromatidler birbirinden ayrılmaya başlar.
Anafaz
Hücrenin ortasında bulunan kardeş kromatidler iğ ipliklerinin kasılmasıyla birbirlerinden ayrılır ve iğ iplikleriyle zıt kutuplara çekilirler.
Telofaz
Profazın tersi şeklinde gerçekleşir. Kromatidler uzayarak kromatin iplik durumuna geçerler. İğ iplikleri kaybolur. Çekirdekçik ve çekirdek zarı oluşur.
B-Sitoplazma Bölünmesi
Organellerin paylaşıldığı bölünme kısmıdır. Çekirdek bölünmesi tamamlanınca hayvan hücreleri boğumlanarak, bitki hücreleri ise aralamel oluşumu ile sitoplazmaları ikiye ayrılır. Sonuçta gen yapısı aynı iki yavru hücre oluşur.(Oluşan hücrelerin sitoplazma miktarı ve organel sayısı farklı olabilir.)
2-MAYOZ BÖLÜNME
Eşeyli üremede,özel üreme hücrelerinin oluşmasında görülür.
Mayoz bölünme,yalnızca eşey organlarında meydana gelir. Ana üreme hücrelerinin mayoz bölünmesiyle kromozom sayısı yarıya inmiş dört yeni hücre oluşur.
Oluşan hücreler kalıtsal yönden birbirlerinden farklıdır.
Üreme yapıları olan sperm,yumurta ve polen mayoz bölünme ile oluşur.
Sperm ve yumurta birleşerek canlının temel hücresi olan zigotu oluşturur.
Mayoz hücre bölünmesi birbirinden farklı iki ayrı kısımdan oluşur.
Mayoz-1
Mayoz-2
Mayoz-1
Mayoz bölünmenin bu safhasında çekirdeğin kromozom sayısı arttırılır,kromozomlar arasında bilgi(gen) alış verişi yapılır. Farklı bilgilere sahip kromozom çeşitleri oluşur.(Kalıtsal varyasyon)Dört safhada gerçekleşir
İnterfaz:Hücrenin büyüdüğü safhadır.
a-Profaz - 1 :Ana ve baba canlıdan gelen farklı hormolog kromozomlar birbirine sarılarak 4 kromatidli bir yapı oluştururlar. Bu olaya sinapsis denir. Kromatin iplikleri karşılıklı eşleşerek gen alış verişi yaparlar. Bu olaya krossing over denir. Kromozomlardaki,üreme hücrelerindeki hatta canlılardaki çeşitliliğin temelinde bu olay bulunmaktadır.
Safhanın sonuna doğru kromatin iplikleri kısalıp kalınlaşarak kromozomları o oluşturur. Çekirdek zarı eriyerek kaybolur.
b-Metafaz - 1 :Dörtlü yapıdaki eşleşmiş kromozomlar(4’lü kromatidler) hücrenin ekvatoral düzlemine dizilir ve iğ ipliklerine tutunurlar.
c-Anafaz - 1 :İğ iplilerinin kasılıp kısalmasıyla anne ve babadan gelen homolog kromozomlar birbirinden ayrılarak zıt kutuplara ulaşır.
d-Telofaz -1 :Profaz safhasının tersi şeklinde gerçekleşir. Kromozomlar kromatine dönüştürülürken yeni çekirdek zarları oluşur. Olay sonucu iki çekirdekli tek bir hücre oluşur.
Sitoplazma Bölünmesi – 1:Normal olarak bitkilerde aralamel oluşumu ve hayvansal hücrelerde boğumlanarak çekirdek ve sitoplazma ikiye ayrılır. Olay sonucu birer çekirdekli iki hücre oluşur. Oluşan hücrelerin kromozom sayısı da N
2. MAYOZ – 2
Normal mitoz bölünmeye benzer şekilde gerçekleşmektedir. Tek farklı kısmı interfazı olmayıp,kromozom (DNA) eşlenmesi görülmez. Profaz –2, Metafaz 2, Anafaz –2, Telofaz –2 ve sitoplazma bölünmesi –2 safhalarından oluşur. Mayoz 2 sonucunda da N kromozomlu dört yavru hücre oluşur.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |