Toprakların yurt ekonomisine katkısının büyük olacağı şüphesizdir. Ülkemizde gerek su ve gerekse rüzgar erozyonu ile olan toprak kaybı büyütür. Nehirlerin bulanık olması, nehir ağızlarında deltaların oluşması erozyonun devamını ve zararlarını gösterir. Gerek kesme sureti ile gerekse orman yangınları ile ormanların tahribi toprak kaybını hızlandırır. Bunun sonucunda değerli tarım arazileri ortadan kalktığı gibi barajların dolması ile hidroelektrik santralları çalışamaz hale gelir, su kanalları dolar ve bentler görevini yapamaz.
Anadolu’da su erozyonu ile meydana gelen ve nehir vasıtası ile taşınan toprak materyalinin meydana getirdiği oluşumları görmek her zaman mümkündür. Nehir ağızlarındaki deltalarda örneğin Çarşamba, Bafra, Menemen ovaları gibi ovalar erozyonla taşınan topraklar vasıtası ile oluşmuştur. Antik Efes kenti daha önceleri bir deniz ticaret merkezi iken bugün Küçük Menderes nehrinin getirdiği alüvyonlarla denizle ilişkisini kesmiş ve denizden 10-15 km içeride kalmıştır. Gediz nehri bir zamanlar İzmir Körfezine akarken körfezi doldurma tehlikesi yarattığından yatağı değiştirilmiştir. Bugün Foça yakınlarında açılan yeni yatağında akmaktadır. Tarsus bir zamanlar Kleopatra’nın filosunun ziyaret ettiği bir limanken bugün denizle ilişkisini keserek çok içerilerde kalmıştır. Bu örnekler Türkiye’de meydana gelen toprak kaybının önemini gösteren belirgin örneklerdir. Bu örneklerden anlaşıldığı gibi ülkemizde her yıl milyonlarca ton toprak kaybı büyük olmaktadır. Bütün bu örneklerden de görüldüğü gibi erozyon oldukça önemli bir konudur.
1) Toprak Erozyonu: Karalarda hayat olan toprağın, bulunduğu yerden su ve rüzgarlarla harekete geçirilerek taşınması olayına erozyon denir. Jeolojik anlamda erozyon durmadan oluşan bir olaydır.
Bir yamacın yüzeyinde hareket eden yağmur ve kar suları bir miktar toprak maddesini de aşağılara sürükler. Fazla eğilimli yerlerde toprak, yüzeyden akan suyun yardımına gerek kalmadan yerçekimi ile zaman zaman daha alçak yerlere doğru kayar. Bu durumdaki normal erozyon yavaştır. Erozyon
bazı durumlarda normalden çok daha hızlı olabilir. Bu anormal derecede hızlı erozyon toprağın birkaç cm’lik yüzey kısmını alıp götürür.
Toprak erozyonunun aktif kuvvetleri su ve doğal vejetasyon tahrip edilmektedir. Gerek su ve gerekse rüzgar erozyonunun etki dereceleri toprak yüzeyinden suyun akışı ve rüzgarın şiddeti ile artar.
2) Su Erozyon ve Çeşitleri: Toprağın yağmur suları ile hareketine su erozyonu adı verilir. Açık olan arazi yüzeyi üzerine yağan şiddetli yağışlar veya karların ani erimeleri sonucunda meydana gelir. Bu erozyon tipinde arazinin eğim durumu, toprak tipi, vejetasyon yoğunluğu, yağış miktarı ve şiddeti etkilidir. Su erozyonu dört tipten oluşur; a) Yağmur Damlası Erozyonu: Su erozyonu bir tipi olan yağmur damlası erozyonu yağmur damlalarının sürülmüş veya bitki örtüsü bulunmayan toprak yüzeyine şiddetle vurması sonucunda oluşur. Yağmur damlaların toprak yüzeyine yaptığı devamlı darbeler sonucunda toprak yüzü sıkışır ve toprak kuruduğu zaman yüzeyinde bir tür kaymak tabakası oluşur. Oluşan bu kaymak tabakası suyun toprak içine nüfusunu önlediği gibi topraktaki hava sirkülasyonuna da engel olur. Kaymak tabakası zararlı bir tabaka olup tohumların çimlenmesini ve toprak yüzeyine çıkmasını da önler. İşte yağmur damlaların meydana getirmiş olduğu bu erozyon tipine balçık erozyonu da denir. b) Yüzey Erozyonu: Toprağın ince bir tabaka halinde toprak yüzeyinden ayrılması olayına yüzey erozyonu denir. Bu erozyon tarla içersinde ve genellikle eğimli sahalarda meydana gelir. Şiddetli yağış sonucu toprak tarafından tutulmayan su eğime bağlı olarak akar ve beraberinde toprağın ince materyalin de taşıyarak yüzey erozyonunu oluşturur. Yüzey erozyonu çiftçinin dikkatini çekmeden ilerleyen sinsi bir erozyondur. c) Oluk Erozyonu: Bu tip erozyonda arazi yüzeyinde küçük kanallar meydana gelir. Oluşan kanallar genellikle yüzeysel olup arazinin sürülmesi sırasında ortadan kaybolur. Oluk erozyonu yüzey erozyonu ile oyuntu erozyonu arasında alan bir devredir. Diğer bir değişle yüzey erozyonunun ilerlemiş bir devresidir. 4) Oyuntu veya Sel Yarıntısı Erozyonu: Bu tip erozyon şeklinde sel sularının yoğun olması hallerine eğimli sahalarda küçük çapta oyuntular oluşur. Zamanında önlem alınmazsa açılan oyuklar derinleşmeye başlar ve tarım aletlerinin kullanılması imkansız hale getirir. Doğada rastlanan oyuntu erozyonu şekillerine göre iki grup altında toplanır. V Tipi erozyon ve U Tipi erozyon.
3) Rüzgar Erozyonu: Rüzgarın toprak materyalini taşıma gücü suya nazaran çok düşüktür. Rüzgarla taşınan genellikle küçük olan toprak parçacıkları rüzgarın şiddetine bağlı olarak bir yerden bir yere hareket ederler. Heterojen karakterli taşınan toprağın miktarı, 1) Taneciklerin boyutları, 2) Rüzgarın esiş şiddeti 3) Taneciklerin yoğunluğu ve 4) eğimli olan arazilerde etkisini gösterir
Esen şiddetli rüzgarlar ince toprak materyalini esiş doğrultusunda sürükleyerek büyük bir toz kümesi şeklinde taşırlar.
a) Rüzgar Erozyonun oluşumuna etki eden faktörler:
Rüzgar erozyonuna etki eden faktörleri iki grupta toplamak mümkündür.
1) DOĞAL FAKTÖRLER
a)İklim
b)Toprak
c)Vejetasyon
2) BEŞERİ FAKTÖRLER
a)Yanlış tarım sistemi ve rotasyon
b)Yanlış arazi kullanma
c)Aşırı otlatma
d)Yakacak olarak bitki örtüsünün sökülmesi, ortadan kaldırılması.
1) Doğal Faktörler.
İklim: Rüzgar erozyonuna etki eden faktörlerin başında iklim gelir. İklim elemanlarından yağışın yıl içindeki dağılışının toprak nemliliğini üzerindeki etkisi büyüktür.
Toprak: Yapılan birçok araştırmalar sonucunda toprak özelliklerinin rüzgar erozyonuna doğrudan etki yaptığı görülmüştür.
Bitki Örtüsü: Rüzgar erozyonunun oluşumunda bitki örtüsü cinsinin yüksekliğinin, sıklığının etkisi vardır.
2) Beşeri faktörler.
Bu faktörlere insan eseri faktörler denir. İnsanlar doğal faktörlerle özellikle toprak ve vejetasyon faktörleri ile birlikte etki yaparak erozyonun oluşumunu teşvik etmişlerdir. İnsan eseri faktörlerin başlıcaları şunlardır.
Yanlış Tarım Sistemi ve Rotasyon: Toprak iklim bitki ilişkileri göz önüne alınmadan yapılan tarımsal faaliyetler toprak yapısının bozulması, verimliliğinin güden güne düşmesine ve toprakların su tutma kapasitesinin azalmasına neden olmaktadır. Ülkemizde yaygın olan rotasyon şekli 4K sistemidir. Bu sistemde rotasyon bitkileri aynı 4 yılda bir ekilerek toprak bir tür dinlendirilir.
4K Rotasyon sistemi B1 Buğday , Y Yonca, B2 Baklagil, P Pancar
Yanlış arazi kullanımı : Her arazinin özelliklerine göre kullanma şekli vardır. Araziler kullanma şekline göre isimlendirilirler. Örneğin; tarla, bağ, bahçe, arazisi, çayır ve mera arazisi özelliklerine göre ayrılmıştır.
Yanlış Araç ve Gereç Kullanma; Tarımsal üretimi arttırmak amacı ile çiftçiye verilecek araç gerecin verilmesinden önce toprak ve iklim şartlarına uygunluk derecelerinin tespit edilmesi gerekmektedir.
Aşırı Otlatma: Her meranın besleyebileceği bir hayvan kapasitesi vardır. Meraya besleyebileceğinden fazla sokulması ve aşırı
derecede otlatılması merada bulunan ve toprak sathını örten doğal floranın ortadan kalkmasına dolayısı ile mera kalitesinin bozulmasına neden olmaktadır. Bu durum erozyonu teşvik edici ve arttırıcı bir olaydır.
Yakacak olarak otların ve çalıların sökülmesi: Kurak yarı kurak iklim şartlarında yaşayan halkın büyük bir kısmı ve çoğunluğu meralarda ulunan ve hayvanlar tarafından yenmeyen toprak yüzeyinin örtücü fonksiyona sahip bu doğal florayı sökerek yakacak olarak kullanılmaktadır. İnsanlar bilerek veya bilmeyerek yapmış olduğu bu hatanın bu tip sahalarda giderilmesi için gerekli tedbirlerin alınması gereklidir.
DİĞER EROZYON TİPLERİ :
1) Glasiyal Erozyon .
2) Kar Erozyonu.
3) Solijenik Erozyon ve Toprak akması.
4) Organik Erozyon: Toprakta yaşayan organizmaların yaptığı erozyon türüne organik erozyon denilir. Genellikle az bilinen fakat oldukça etkin olan bu erozyon, iki tiptir.
a) Fitojenik Erozyon:
b) Zoojenik Erozyon:
5) Antropojenik Erozyon.
6) Akarsu Erozyonu.
7) Göl ve Deniz Erozyonu.

EROZYONUN AKTİF FAKTÖRLERE GÖRE SINIFLANDIRILMASI:
1) SU, SU EROZYONU
2) YAĞIŞ, YAĞMUR EROZYONU
3) AKARSU SEL, AKARSU VE SEL EROZYUNU
4) GÖL, GÖLET, GÖL, GÖLET VE DENİZ EROZYONU
5) DENİZ
6) BUZUL, BUZUL EROZYONU
7) KAR, KAR EROZYONU
8) RÜZGAR, RÜZGAR EROZYONU
9) YER, ZEMİN, YER VE ZEMİN EROZYONU
10) BİTKİLER, BİTKİLERİN NEDEN OLDUĞU EROZYON
11) HAYVANLAR, HAYVANARIN NEDEN OLDUĞU EROZYON
12) İNSAN, İNSANLARIN NEDEN OLDUĞU EROZYON

EROZYONUN MİKTARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER:
a) Yağışın yüzeysel akışa etkisi:
b) Eğimin yüzeysel akışa etkisi:
c) Bitki örtüsünün yüzeysel akışa etkisi:
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |