Atmosfer basıncı farklarından ve yer kürenin değişik bölgeleri arasındaki sıcaklık farklarından kaynaklanan hava hareketine rüzgar denir. Havanın hareket etmesine kara ve hava sıcaklığındaki değişmeler neden olur. Sıcaklık farkları, yüksek, alçak basınç alanlarının doğmasına yol açar. Sıcak bölgelerde alçak basınç, soğuk bölgelerde yüksek basınç alanları oluşur. Bu iki bölge arasında basınç farkının oluşması sonucu hava yer değiştirerek yüksek basınç bölgelerinden alçak basınç bölgelerine doğru hareket eder. Havanın bu hareketinin adı olan rüzgarın hızı, havanın hareket hızına bağlıdır. Bu hız saniyede metre ve saatte
kilometre olarak açıklanır. Bir yerde, rüzgarın hızlı esmesi, hava olaylarının şiddetli bir biçimde geliştiğini gösterir. Hızla esen rüzgarın yıkıcı etkisi bu başlangıçtan ileri gelir. 1 m/s hızla esen rüzgarın 1 m2 lik bir yüzeyde yaptığı basınç 0,0756 kg `dır. Hızı anemometre ile ölçülür. Hızını tahmin edebilmek içinse
botor ölçeği (Beaffort scale) kullanılır. Rüzgar hızları haritalarda knot ölçülerine göre eş eğrileri ile gösterilir. Yönü ve hızı çoğu zaman birlikte gösterilir. Bir
bölgenin belirli bir süre içinde aldığı rüzgar ve onun şiddetini göstermek için, istasyonu gösteren küçük bir dairenin çevresine her yöndeki rüzgar, okun boyu esiş sayısına, kanatçıkların sayısı da rüzgar şiddetine göre alınmak yoluyla çizilir.
Bu tip diyagramların çeşitleri vardır ve bunlara rüzgar gülü diyagramları denir. Belirli bir yöndeki rüzgarların ortalama hızları ile o rüzgarların esiş sürelerinin çarpılmasıyla ortalama rüzgar hızı bulunur. Bunlardan da rüzgarın sürekliliği ve rüzgarın akım çizgileri belirlenir. Rüzgarların yönleri zaman zaman değişir. Bu değişmeler hava koşulları bakımından önemli etkiler yapar. Bu nedenle rüzgarın hangi yönde ne kadar estiği önemlidir. Esiş sıklığına o rüzgarın frekansı denir. Frekans adı geçen rüzgarın esme süresi ya da sayısının belirli zaman ölçülerine göre (gün, ay, yıl) yüzde oranı ile belirtilir. Rüzgar sürekliliği ise belirli sürelerde belirli rüzgarların estiğini göstermek için kullanılır.
Dünya dönen bir küre olduğu için rüzgarlar, esişleri sırasında Kuzey yarı kürede sağa Güney yarı kürede sola saparlar. Rüzgarları saptıran bu güce koriyolis etkisi denir. Rüzgarlar yere yaklaştıkça sürtünme etkisiyle hızları azalır. Buna bağlı olarak koriyolis etkisi zayıflar. Bu rüzgarlara yarı sapmış rüzgarlar adı verilir. Sapma olayı siklon alanındaki alçalıcı hava hareketlerinin burgaç durumunu almasına neden olur. Bu nedenle alçak basınç alanlarının haritasında çevreden merkeze doğru yaklaşan havada kuzey yarı kürede saat göstergesinin tersine, güney yarı kürede saat göstergesinin hareketine uygun bir dönüş, yüksek basınç alanlarının haritasında çevreden merkeze doğru uzaklaşan havada, Kuzey yarı kürede saat göstergesi hareketine uygun Güney yarı kürede gösterge hareketinin tersine bir dönüş görülür. Siklon ve anti siklonlardaki bu dönüş hareketi genellikle gözle görülmez.
Rüzgarın yeryüzüne sürtünmesi hızı azaltır ve sapma azaldığından sürtünme yoluyla yönü de değişir. Rüzgarların yeryüzünde yavaş, 500-600 m yükseklerde daha hızlı esmesinin nedeni yükseklerde sürtünme yoluyla rüzgarın hızının azalmasından kaynaklanır.
Rüzgarın bulunulan yere göre geldiği yere rüzgarın yönü denir. Bu yön coğrafi yönlerle kuzey, batı rüzgarı vb biçiminde belirtilir. Türkiye’de rüzgar yönleri dört grupta toplanır ve harfle ifade edilir. Bunlar: S, güney (kıble), E, doğu, N, kuzey (yıldız) ve W, batı olarak belirtilir. Ara yönler ise SE, keşişleme, NE, poyraz, NW, karayel ve SW, lodos’tur. Rüzgar yönleri genellikle pusulaların ana ve ara bölümleri olan 16 yön boyunca açıklanır. Rüzgarın yönü, rüzgar gülü ile belirtilir. Rüzgar, genel olarak adlandırıldığı gibi yerel adlarda alırlar. Rüzgarlar kendilerini oluşturan hava kütlelerinin özelliklerine göre sıcağı yada soğuğu getirirler. Karadan denize doğru esen rüzgarlar dalgalar oluşturur. Özellikle yönleri açık denizden karaya doğru esen rüzgarlar fırtınayı oluşturur. Hava alanlarında rüzgar yönlerini belirlemek için rüzgar torbaları kullanılır. İki ucu delik bir kumaş borudan oluşan bu torbalar rasat
amacından çok uçuş yapan pilotlara rüzgarın yönünü gösterir.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |