İran`da egemenlik süren Pers hanedanı (224-651). Hanedanın kurucusu Ardaşir, Part İmparatoru V. Artabanos`u yendi ve imparatorluğun başkenti Ktesiphon`u ele geçirdi (226). Roma ile başlayan savaşlar, Ardaşir`in oğlu I. Şapur (241-272) döneminde de sürdü ve tüm Mezopotamya ele geçirildi (243). 259 yılında yapılan savaşta Roma İmparatoru Valeranus, Sasanîlere tutsak düştü, Kilikya ve Kapadokya da ele geçirildi. Şapur`un oğlu I. Hürmüz (272-276) döneminde Manicilik dini ortaya çıktı. II. Behram (276-293) döneminde Romalılar Ktesiphon`a kadar geldiler ve Mezopotamya Romalılara geçti. I. Şapur`un oğlu Narses (293-302) Mezopotamya`yı geri aldı. Ancak, ikinci savaşta yenildi ve 5 İran eyaleti Roma`ya geçti. II. Hürmüz (303-309), II. Şapur (309-379), II. Ardaşir (379-383) ve III. Şapur (383-388) dönemlerinde de Roma ile savaşlar sürdü. IV. Behram`ın (388-399) döneminde Roma İmparatorluğu parçalandı ve Bizans İmparatorluğu kuruldu (395). Bir askerî ayaklanmada öldürülen IV. Behram`ın yerine geçen oğlu I. Yezdegerd (399-420) Bizans ile ilişkileri düzeltti. Bizans`a yenilen V. Behram Gur (420-438) Hristiyanlara baskı yapmamaya söz verdi. II. Yezdegerd (438-457) döneminde Hristiyanlara baskılar yeniden başladı. Van bölgesinde bir Ermeni ayaklanması oldu (451). Akhunlarla yapılan savaşta Sasanîler yenik düştü (455). II. Yezdegerd`in yerine geçen III. Hürmüz`ü (457-459) tahttan indiren kardeşi I. Firuz (459-484) Akhunlarla anlaştı. Bu dönemde büyük bir kıtlık yaşandı. Akhunlarla iki kez savaşan I. Firuz, ikisinde de yenilerek tutsak düştü ve ikinci tutsaklığında öldürüldü. I. Balaş`ın (484-485) ardından tahta çıkan I. Kubad, din reformcusu olarak ortaya çıkan Mazdek`in, eşitlik ve mülkiyet ortaklığını temel alan düşüncelerini benimseyince, soylular tarafından 498`de tahttan indirildi. Ancak bir süre sonra I. Camasp`ı devirip (501) tahtı yeniden ele geçirdi ve 531 yılına dek egemenlik sürdü. Mazdek`in düşünceleri doğrultusunda toplumsal düzenlemeleri gerçekleştirdi. Erzurum ve Diyarbakır`ı aldıktan sonra Bizans ile barış yaptı (503). Babasının toplumsal düzenlemelerini sürdüren I. Hüsrev (531-579), "Anuşirvan Adil" adıyla anıldı. Suriye`yi ele geçirdikten sonra Bizans ile barış yaptı (562). Ancak 576`da Ermeniye ayaklanmasına yardıma gelen Bizans`a yenildi. Döneminde bayındırlık işlerine önem verdi, pek çok ünlü düşünürü İran`da toplayarak kültür etkinliklerine destek oldu. IV. Hürmüz (579-590) ile birlikte İran`a Arap akınları başladı. II. Hüsrev (590-628), babası dönemindeki ayaklanmaları bastırdı. Bizans`a açtığı savaş sonunda pek çok yeri ele geçirdi. 622-628 yılları arasındaki savaşlarla Sasanîler Bizans`a yenildiler. Suriye ve Filistin yeniden Bizans`a geçti. Babasını öldürterek tahta geçen II. Kubad, 4 ay hükümdar kaldıktan sonra öldü. Yerine sırayla III. Ardaşir (628), imparatoriçe Puran Duht (629-631) ve Azermi Duht (631-634), V. Hürmüz (634) geçti. Müslümanlığı benimsemiş olan Araplar, taht kavgalarıyla zayıflayan imparatorluk için büyük bir tehlike olmaya başladılar. Son imparator III. Yezdegerd 632`de tahta çıktığında Arap saldırıları yoğunlaşmıştı. Kadisiye (636), Celula (638) ve Nihavend (642) savaşlarında yenilen III. Yezdegerd, Horasan`a kaçtı ve Merv yakınlarında öldürüldü (651) ve Sasanî hanedanı son buldu.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |