Termik santrallerde elektrik enerjisi üretilir. Ocakta yaktığımız linyit kömüründe saklı olan enerjiye kimyasal enerji denir. Kömürü yaktığımızda kimyasal enerji ısı enerjisine dönüşür. Isı enerjisi, buhar oluşturur. Oluşan buhar da çarkı döndürür. Böylece ısı enerjisi hareket enerjisine dönüşmüş olur. Çark (türbin) dönerken beraberinde elektrik jeneratörünü çevirir. Bu sırada da hareket enerjisi elektrik enerjisine dönüşür. Sonuç olarak santrallerde enerji dönüşümü sırasıyla şöyledir: kimyasal enerji, ısı enerjisi, hareket enerjisi, elektrik enerjisi.
Termik santrallerde kalitesiz linyitler değerlendirilir. Bir kömür ocağından çıkan kömürün tümü aynı kalitede olmaz. Kalitesi yüksek olanlar evlerde yakıt olarak kullanılır. Kalitesi düşük olanlarda termik santrallerde kullanılır. Bu nedenle termik santraller kömür ocaklarının civarında kurulur.
Elektrik enerji diğer enerjilere çok kolay dönüşebilir. Ütü, fırın ve elektrik ocaklarında elektrik enerjisi ısı enerjisine dönüşür. Saç kurutma makinasında hem harekete hem de ısıya dönüşür. Ampulde ise ışık ve ısıya dönüşür. Bütün enerjiler birbirine dönüşebilir ama elektrik enerjisini diğerlerine dönüştürmek çok daha kolaydır. Bu nedenle elimizdeki herhangi bir enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürmek daha uygundur.
-Termik Santraller Çevreyi Kirletir mi?
Termik santrallerde tonlarca kalitesi düşük kömür bir anda yakıldığından çevreyi çok kirletir. Çevredeki bitki, hayvan ve insanlara zarar verir. Termik santrallerde kömür yerine fuel-oil kullanılabilir. Fuel-oil kömüre göre çevreyi daha az kirletir. Fakat buna karşılık fuel-oil kömürden pahalıdır. Bu nedenle ancak petrolü çok olan ülkeler fuel-oil`le çalışan termik santraller kurarlar. Hidroelektrik santraller çevreyi kirletmezler. Hidroelektrik santraller akarsular üzerine kurulur. Barajlarda toplanan su, su türbini üzerine akıtılır. Su türbini bu şekilde döner. Türbine bağlı jeneratörler de döner. Jeneratör hareket enerjisini elektrik enerjisine çevirir. Hidroelektrik santraller hem çevreyi kirletmezler hem de yakıt gerektirmediğinden masrafsızdır.
-Termik Santrallerin İyi Yönleri Var mıdır?
Hidroelektrik santralle kıyaslandığında termik santralin iyi tarafı yok gibidir. Bir ülke önce hidroelektrik santrallerini kurmalıdır. Elektrik ihtiyacını hidroelektrik santrallere karşılanmıyorsa termik santral de kurabilir. Çevreyi çok kirlettiği için halkımız termik santral kurulmasına büyük tepki göstermektedir. Örneğin, Gökova termik santraline gösterilen tepki sonucu çalıştırılmayacağı, yedekte bekletileceği yetkililerce açıklanmak zorunda kalınmıştır.
Yalnız her ülkede hidroelektrik santral kuracak yeterli akarsu bulunmayabilir. Akarsuyu az olan ülkeler zorunlu olarak termik santralleri kurarlar. Ülkemizde bol miktarda akarsu vardır. Hidroelektrik santrallerin ülkemiz ekonomisine katkısı çok büyüktür.
Doğal gazla çalışan termik santraller çevreye pek zarar vermezler ancak doğal gaz kömüre göre pahalıdır.
Klasik bir termik santral bir fosil yakıtın yanmasıyla elde edilen ısı enerjisini kullanarak elektrik enerjisi üretir.
Termik santraller taban santralleri ve düzenleme santralleri olmak üzere ikiye ayrılır. Taban santralleri genellikle üretilen kömürden kalan atıkları ya da adi ürünleri kullanır; bu santraller genellikle kömür madenlerinin yanına kurulurlar. Yüksek fırınlardan elde edilen gazları kullanan ya da gazla çalışan türleri de vardı.
Düzenleme santrallerinde sanayi kömürü ya da ağır yağlar gibi daha nitelikli yağlar kullanılır. Bu santraller yeterli miktarda hidroelektrik enerjiyle beslenemeyen büyük tüketim merkezlerinin yakınına kurulurlar.
Modern büyük termik santrallerin hemen hemen hepsi elektrik üretici olarak buhar türbinleri kullanır. Dakikada 3000 devirlik bir hızla dönen bu türbinlere bağlı alternatörlerin birim gücü günümüzde 600 MW’ı bulunmaktadır. Sargıları sıkıştırılmış hidrojenle soğutan bu alternatörlerin uçları arasında 10 ila 27 kV’luk bir gerilim bulunur. Buhar türbinleri besleyen buharın sıcaklığı 565 oC, giriş arasındaki basıncı ise 150, 200 bar arasındadır.
Modern termik santraller genellikle aynı güçte bir çok turboalternatörden oluşurlar. Her turboalternatör, ek bölümleriyle birlikte tam bir özerklik içinde çalışabilecek bir dilim meydana getirir. Bu santrallerin dilimlerinin ortak olarak depolanmış olan yakıtı kullanmak dışında birbiriyle hiçbir ilişkisi yoktur.
Üretilen akım, iki çubuk takımına yöneltir; bu takımlardan birincisi dilimin kendi ek bölümlerine, diğeri ise elektrik enerjisini 220 ya da 400 kV`luk bir gerilimle genel şebekeyle ileten elektrik dağıtım istasyonunun transformatörlerine bağlıdır. Dilimlerin ve diğer donanımları (yakıtın depolanması ve aktarılması, buharlaştırma grubu, makine salonu, elektrik dağıtım salonu) ileride daha önce var olan grupların çalışmasına engel olmaksızın ya da temel öğelerini değiştirmeksizin dilim sayısının artırabilmesi amacıyla mantıksal bir düzene göre yerleştirilmişlerdir. Yardımcı ya da yedek santrallerde maksimum IOMW olan gaz türbinleri kullanılır. Bu türbinler daha az yer kaplar hem de ürettikleri güç birimi başın düşen ağırlıkları çok küçüktür. Dışarıdan santrallere getirilmek bütünüyle özerk olduğu söylenebilir. Bu santraller suya gereksinim göstermeden çalışırlar. Bir diesel motorundan çok daha fazla yakıt tüketiyor olsalar da, yakıt olarak çok daha ucuz olan ağır yağları kullanabilmeleri ve çok düşük bir bakım giderleri getirmeleriyle bu olumsuzlukları dengeler.
Hareket enerjisinden ısı, ısı enerjisinden hareket ve elektrik enerjisinden ısı üretilir.
Isı enerjisinden elektrik enerjisi üreten santrallere termik santral denir. Termik santrallerde kömür, petrol ve doğal gaz yakıt olarak kullanılır.
Elbistan, Seyitömer, Tunçbilek, Soma, Yatağan santralleri kömür ve Ambarlı, Aliağa, Mersin santralleri petrol ile çalışan termik santrallerdir.
Termik santrallerin ana bölümleri: Büyük kazanlarda kömür, petrol, doğal gaz gibi maddeler yakılarak ısıtılan su, yüksek basınçlı buhara haline getirilir. Basınçlı buhar ile türbinler döndürülür. Türbinlere bağlı jeneratörlerin çalışmasıyla elektrik enerjisi üretilir. Böylece yakıtlardan elde edilen ısı enerjisi elektrik enerjisine dönüştürülmüş olur.
Evlerde yakıt olarak kullanılmayacak kadar düşük kalori kömür, petrol arıtma tesislerinde elde edilen fuel-oil ve doğal gazda bulunan enerjiyi, daha temiz enerji olan elektrik enerjisine çevirmek amacıyla, termik santraller kurulmuştur. Ayrıca bu yakıtlar doğrudan doğruya sanayide kullanılmaz, dağıtımı ve taşıması da zordur. Bu yüzden bu yakıtların bol olarak bulunduğu yerlere termik santraller kurularak elde edilen temiz enerji, ülkenin diğer yerlerine dağıtılır.
Termik santrallerin bu yararları yanında çevreye verdikleri zararlarda vardır.
1. Yanma sonucu havaya karışan kükürt, azot ve fosforlu bileşikler havanın nemi ile birleşerek asit yağmurlarına neden olurlar. Asit yağmurları ise bitki örtüsünü tahrip eder.
2. Özellikle kömürle çalışan santrallerde çok kül birikmekte, adeta santral çevresinde atılan küller ile "kül dağı" oluşmaktadır. Yağmur suları ile kül içindeki bir çok madde suya ve toprağa karışarak kirliliğe neden olmakta, toprağı verimsizleştirmektedir.
Termik santrallerin çevreye verdiği bu zararlar azaltılabilir. Bunun için bacalarına filtre takılmalıdır. Oluşan kül, belli yerlerde toplanarak depolanmalı ve gömülmelidir.
Yararlanılan Kaynak: Büyük Larousse
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |