Hz.Muhammedi`n vefatından sonra İslam Devleti`nin başına sırasıyla Hz.Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman ve Hz.Ali geçmiştir. Halifeler bu dönemde seçimle belirlendigi için dört halife devrine “CUMHURİYET DÖNEMİ” `de denmiştir.
HZ.EBUBEKİR DÖNEMİ
Hz.Muhammet kendisinden sonra yerine kimin geçicegini belirtmemişti. Onun ölümünden sonra çıkan tartışmalarda Hz.Ebubekir halife seçilmiştir. Bu arada Hz.Muhammed`in ölümü üzerine islam dünyasında iç karışıklıklar yaşanmaya başladı.
Bunlar;
- Arabistan`da dinden dönme olayları
- Yalancı peygamberlerin ortaya çıkması
- İslamiyet`i yeni kabul eden Yemen ve Umman gibi yerlerde kabilelerin zekat vermek istememesi.
Hz.Ebubekir Halid Bin Velid komutasındaki islam ordularını Yemen`e göndererek yalancı peygamberleri ortadan kaldırdı ve sarsılan islam birliğini yeniden sağlamış oldu. Zekat vermek istemeyenlerin isyanlarını bastırarak onları cezalandırdı.
Hz.Ebubekir halife olduğu sırada Sasani devleti çöküş içindeydi. Hz.Ebubekir Sasanilerin egemenliğindeki Irak`a ordular gönderdi.
İslamiyet`i Arabistan dışına da yaymayı amaçlayan Hz.Ebubekir Bizans egemenliğindeki Suriye`ye ordular gönderdi. Yermük`te bizans ile yapılan savaşı müslümanlar kazandı ve böylece Suriye`nin kapıları müslümanlara açılmış oldu.
Hz.Ebubekir döneminin önemli olaylarından biri Kur`an-ı kerim`in toplanarak kitap haline getirilmesidir.
HZ.Ebubekir 634 yılında hastalandı ve namaz kıldırma görevini HZ.Osman`a verdi. Aynı yıl 63 yaşında vefat etti.
HZ. ÖMER DÖNEMİ
Hz.Ebubekir`in vefatı üzerine müslümanlar Hz.Ömer`i halife seçtiler. Hz.Ömer halife olduğu sırada Suriye‘de fetih hareketleri devam ediyordu. Hz.Ömer Suriye`nin fethedilmesine önem verdi. Görevlendirdigi birlikler kısa sürede Suriye`nin tamamını fethettiler. Fethedilen şehirlerdeki hristiyanlar din ve ibadetlerinde serbest bırakıldılar. Suriye`nin fethi tamanlandığında Filistin ve kudüs hariç her yer fethedilmişti. Kudüs halkı sıranın kendisine geldiğini görerek Bizans`tan yardım istedi. Deniz yoluyla büyük bir Bizans ordusu Filistine geldi. Ecnadin denilen yerde yapılan savaşı islam ordusu kazandı. Böylece Suriye ve Filistin`de müslümanların karşısına çıkacak bir Bizans ordusu kalmadı. Savaşın sonunda Kudüs kuşatıldı. Kudüs patriği şehri ancak halifeye teslim edeceğini söyleyince Hz.Ömer Kudüs`e gelerek şehri teslim aldı.
Sasanilerle yapılan Kadisiye ve Nihavent savaşlarının sonucunda İran ve Irak toprakları müslümanların eline geçti. Bu yenilgiler sonucunda Sasani imparatorlugu 651 yılında yıkılmıştır.
İslam orduları Hz. Ömer döneminde Azerbaycan, Yukarı Mezopotamya ve Mısır`ı fethederek Trablusgarp`a kadar ulaşmıştır.
İslam devletinin sınırlarının hızla genişlemesi ve nüfusun artması yönetim konusunda bazı sorunların ortaya çıkmasına neden oldu. Bu sorunların çözümlenmesiyle;
- Fethedilen yerler yönetim birimlerine ayrılarak büyük iller oluşturulmuş ve bu illere valiler tayin edilmiştir.
- Mali ve askeri amaçlı divan örgütü kurulmuştur.
- Devlet hazinesi (BEYTÜLMAL) oluşturulmuştur.
- Adli teşkilat kurularak yönetim birimlerine kadılar gönderilmiştir.
- ilk ordu teşkilatı kurulmuştur. Sınırlarda ordugahlar kurularak savunma ve fetih hareketleri kolaylaştırılmıitır.
- fethedilen bölgelerde yeni şehirler kurularak buralara müslümanlar yerleştirilmiştir.
- İkta sistemi uygulanmaya başlanmıştır
- Hicri takvim kabul edilmiştir
Hz. Ömer İranlı bir köle tarafından şehit edilmiştir.
HZ.OSMAN DÖNENİ
Hz. Ömer`in öldürülmesinden sonra müslümanlar 644 yılında Emevi soyundan gelen Hz.Osman`ı halife seçti. Hz. Osman döneminde Hz. Ömer
dönemindeki fetihlere devam edilmiş ve Abdullah Bin Sa`d komutasındaki islam ordusu Kuzey Afrika`da Bizans ve yerli halkı yenerek Tunus`u aldı. Suriye valiliğine getirilen Hz. Osman`ın yeğeni Muaviye komutasındaki ordu mısır ordusuyla birleşerek 649 yılında Kıbrıs, Rodos ve
Girit`i fethetti. Bu dönemde ayrıca Hz.Ömer zamanında başlatılan Azerbaycan fethi tamamlandı. Trablusgarp, Tunus, Horosan ve Harezm ele geçirilmiştir. Doğuda Hazar Türkleriyle komşu olması nedeniyle sınır çatışmaları başlamış ve bu çatışmalar Hazar Türkleri tarafından durdurulmuştur. Böylece islamiyetin Hazar denizinin batısına yayılması engellenmişti.
Hz. Ömer zamanındaki önemli olaylardan biri de Kur`an-ı Kerim`in çogaltılarak belli başlı islam merkezlerine gönderilmesidir.
Hz. Osman Emevi kökenli olduğu için kendi sülalesinden olan kişileri devlet yönetiminde önemli yerlere getirmiştir. Onun bu tutumu müslümanlar tarafından hoş karşılanmamış ayaklanmalara neden olmuştur. 656 yılında böyle bir ayaklanma sırasında Kur`an-ı Kerim okurken öldürüldü.
HZ.ALİ DÖNEMİ
Hz. Osman`ın şehit edilmesinden sonra halifelik Hz.Ali`ye teklif edildi. Başlangıçta bu teklifi reddeden Hz.Ali ısrarlar karşısında görevi kabul etti.
Onun seçilmesi Emevi sülalesinin hoşuna gitmemişti. Emevi sülalesi Hz. Osman`ın ölümünden Hz.Ali`yi suçluyordu. İlk müslümanlardan olan Hz.Muhammedin eşi Hz.Ayşe Talha ve Zübey ‘in de içinde bulunduğu gurup Hz.Osman‘ın katilinin bulunmasını istiyorlardı. Sonunda iki taraf 656 yılında Küfe şehri yakınlarında karşı karşıya geldi.
Hz.Ayşe`nin devesinin etrafında gelişmesinden dolayı Cemal vakası (deve olayı) adı verilmiştir. Bu savaş sonunda Hz.Ali galip geldi. Talha ve Zübeyr öldürüldü. Hz. Ayşe esir alındı. Cemal vakası ile birlikte Hz.Ali ve Şam valisi muaviyenin arası iyice açıldı. Halifeliğin tekrar Emevi tarafına geçmesini isteyen Muaviye`nin üzerine 657 yılında büyük bir ordu ile yürüyen Hz.Ali Rakka şehri yakınlarında Sıffın ovasında Muaviye ile karşılaştı. Savaşı tam Hz.Ali kazanmak üzeriyken Muaviye hileye başvurdu. Bu olaya HAKEM olayı denir.
HAKEM OLAYI:
Sıffın savaşında bir sonuç alamayan taraflar, iki taraftan da birer hakem seçerek onların kararına başvurmayı gerekli gördüler.
Hz. Ali`nin hakemi Ebu Musa El Ensari Muaviye`nin hakemi ise Amr ibn`ül As oldu. Sonunda karar veren hakemler Muaviye`nin entrikası sonucu onu halife seçtiler. Müslümanlar bu olaydan sonra üç gruba ayrıldı:
1- Şiiler (Hz. Ali taraftarları)
2- Sünniler (Muaviye taraftarları)
3- Hariciler (Tarafsızlar)
Bir süre sonra Hariciler islam dünyasını bölmekle suçladıkları Hz.Ali`yi Muaviye ve Muaviye‘nin hakemi olan Amr İbn`ül As`ı öldürmek için ayaklandılar ve bu üç kişiye suikast düzenlediler. Bu suikast sonucu 661 yılında sadece Hz.Ali öldü.
Hz. Ali`nin ölümü üzerine Irak halkı Küfe`de Hz.Ali`nin oğlu Hz.Hasan`ı Halife seçtiler. Halifelikte hak iddiasında bulunan Muaviye, Hz. Hasan`ın üzerine yürüdü. Sonunda Müslüman kanı dökülmesini istemeyen Hz.Hasan bir takım şartlar öne sürerek Muaviye`nin halifeliğini kabul etti. Bu şartlar halifelikte seçim düzeninin değiştirilmesi saltanat haline gelmemesi demekti.
Hz. Ali`nin şehit edilmesiyle dört halife devri sona ermiştir.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |