Atalarımızın uzun denemelere dayanan yargılarını genel kural, bilgece düşünce, ya da öğüt olarak veren ve kalıplaşmış biçimleri bulunan toplumca benimsenmiş sözlerdir.
I- Biçim Özellikleri:
a)Atasözleri kalıplaşmış söz öbekleri olup sözcüklerin yerleri değiştirilemez, es veya yakın anlamları konamaz.
Örnek
Her koyun kendi bacağından asılır. (atasözü)
Her kuzu kendi bacağından asılır. (atasözü değil)
Derdini söylemeyen derman bulamaz. (atasözü)
Derdini söylemeyen ilaç bulamaz. (atasözü değil)
Çalma elin kapısını, çalarlar kapını. (atasözü)
Elin kapısını çalma, kapını çalarlar. (atasözü değil)
b) Eksiltili cümle özelliği yansıtabilirler.
Örnek
İnsanlar konuşa konuşa, hayvanlar koklasa koklaşa
c) Atasözleri genelde geniş zaman veya emirle çekimlenir.
Örnek
* Aç it fırın damını deler.
* Dost başa bakar, düşman ayağa
* Dostla ye iç, alışveriş etme.
II- Kavram Özellikleri:
a) Ulusaldırlar, sosyal içerikli olabilirler. Uzun gözlem ve deney sonucu oluşurlar.
Örnek
* Sözü tok olanın, kalbi pek olur.
* Çalma elin kapısını çalarlar kapını.
* Alma mazlumun ahini, çıkar aheste aheste
b) Doğa olaylarıyla ilgili olabilirler.
Örnek
* Marttan sonra yağan durmaz, doğan ölmez.
* Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır.
* Mart çıkmadıkça dert çıkmaz.
c) Töre ve gelenekleri yansıtırlar.
Örnek
* Bir fincan kahvenin kırk yıl hatırı vardır.
* Harman döven öküzün ağzı bağlanmaz.
d) Bazı felsefi düşünceleri, gerçekleri yansıtırlar.
Örnek
* Korkunun ecele faydası yoktur.
* Tek tas duvar olmaz.
e) Doğrudan öğüt verirler.
Örnek
* Ayağını yorganına göre uzat.
* Yazın başı pişmeyenin kisin aşı pişmez.
f) İnançlara dayanırlar.
Örnek
* Kul kısmetiyle doğar.
* Ev danası öküz olmaz
* Şeytanla çelik çomak oynanmaz.
ÖZDEYISLER (VECIZELER)
Anlamca atasözleri niteligi tasiyan; ancak söyleyeni belli olan sözlerdir.
* Istikbal göklerdedir. (Atatürk)
* Kitaplar hiç solmayacak bitkilerdir. (Seneca)
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |