İnternet ortamındaki önemli hukuksal alanlardan biri de fikri mülkiyet kapsamında eser, veri tabanı ve yaratıların nasıl korunacağıdır. Koruma iki alandadır. İlki tazminat ve yasaklama davaları ile, ikincisi ise ceza hükümleri şeklinde yapılan korumadır. Kopya bilgisayar programı kullanımı başka bir deyişle lisanssız yazılım kullanma Türkiye’de olduğu kadar dünyada da yaşanmaktadır. İstatistiklere baktığımızda;
Batı Avrupa: Batı Avrupa, lisanssız yazılım kullanma oranlarının en düşük olduğu ikinci bölge. Burada lisanssız yazılım kullanma oranı 2000 yılında % 34 oldu. Ancak bölge, maddi kayıp açısından ikinci sırada yer aldı. Batı Avrupa’da kopya yazılım kullanılması nedeniyle 3 milyar doların üzerinde bir maddi kayıp meydana geldi. Bir başka deyişle, dünya çapındaki maddi kayıpların % 26’sı bu bölgede gerçekleşti. Lisanssız yazılım kullanma oranının en az değişiklik gösterdiği bölge yine Batı Avrupa oldu.
En büyük maddi kayıpların gerçekleştiği ülkeler ve kayıpların miktarı şöyle:
Almanya -635 milyon dolar İngiltere -530 milyon dolar Fransa - 480 milyon dolar
En yüksek lisanssız yazılım kullanma oranlarının gerçekleştiği ülkeler ise şöyle sıralandı:
Yunanistan - % 66İspanya - % 51İtalya - % 46
Yunanistan ve İspanya, 1999 ve 1998’de de ilk iki sırada yer almışlardı.
Doğu Avrupa: Doğu Avrupa, en yüksek lisanssız yazılım kullanma oranının gerçekleştiği bölge olmaya devam etti. Bu bölgede lisanssız yazılım kullanma oranı % 63 olarak ve maddi kayıplar 405 milyon dolar olarak gerçekleşti. Oranlar Rusya’da % 88 ve Ukrayna’da % 89 olarak gerçekleşti. Bölgedeki en büyük üçüncü güç durumundaki Polonya’da lisanssız yazılım kullanma oranı 6 puanlık gerilemeyle % 54’e indi.
Amerika Birleşik Devleti Kuzey Amerika, dünyanın en az lisanssız yazılım kullanılan bölgesi oldu. ABD’de bu oran % 24, Kanada’da % 38 düzeyinde gerçekleşti. Bölge, 2000 yılında en büyük maddi kayıpların sıralamasında 2,9 milyar dolarla üçüncü oldu. Son altı senede Kuzey Amerika’daki yazılım korsanlığının parasal ifadesi ise 22 milyar dolara ulaştı.
Latin Amerika: Latin Amerika’da lisanssız yazılım kullanma oranı genel olarak düşüş kaydetse de dünya sıralamasında ikincilikten kurtulamadı. % 58’lik lisanssız yazılım kullanma oranıyla Ortadoğu’nun bir puan üzerinde yer aldı. Buradaki yazılım korsanlığın yarattığı maddi kaybın ifadesi 869 milyon dolar. Bolivya’da oran % 81, El Salvador’da % 79 ve Nikaragua’da % 78 olarak gerçekleşti. Şili ise % 49’luk oranla en az lisanssız yazılım kullanılan ülke oldu.
Asya Pasifik: 2000 yılında lisanssız yazılım kullanma oranlarının artış kaydettiği tek bölge Asya - Pasifik Bölgesi oldu. 1999 yılında % 47 olan lisanssız yazılım kullanma oranı geçen sene itibariyle 4 puanlık bir artış kaydetti ve % 51’e yükseldi.
Asya -Pasifik Bölgesi, aynı zamanda, parasal olarak en büyük kayıpların yaşandığı bölge oldu. Buradaki kaybın maddi ifadesi 4.1 milyar dolar. Bu miktar, toplam kaybın % 35’ine denk geliyor. Japonya’da lisanssız yazılım kullanma oranı % 37’ye, Kore’de % 56’ya ve Çin’de % 94’e yükseldi.
Lisanssız yazılım kullanma oranı sıralamasında ilk sıraları paylaşan ülkeler de bu bölgeden çıktı. % 97’lik oranla Vietnam, % 94 ile Çin ve % 89 ile Endonezya, bölgedeki kayıpların artmasında önemli birer unsur oldular. Maddi kayıplarda da bölge ülkeleri liderliği kaptırmadılar. Maddi kayıplar Japonya’da 1,6 milyar, Çin’de 1,1 milyar ve Kore’de 302 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Ortadoğu ve Afrika: Türkiye’nin de dahil olduğu Ortadoğu ve Afrika Bölgesi, lisanssız yazılım kullanma oranları liginde, % 55’lik oranla üçüncü sırada yer aldı. Bu bölgedeki ülkelere tek tek bakıldığında en yüksek lisanssız yazılım kullanma oranının Lübnan’da olduğu görülüyor. Lübnan’da lisanssız yazılım kullanma oranı % 83 olarak gerçekleşti. Oranlar, Katar’da % 81, Bahreyn ve Kuveyt’te ise % 80 düzeyinde oldu. Ortadoğu ve Afrika’daki en büyük üç ekonomik güç olan Türkiye, İsrail ve Suudi Arabistan’da, lisanssız yazılım kullanma oranlarında gerileme kaydedildi. Bu ülkelerdeki oranlar şu şekilde oluştu: Türkiye: % 69Suudi Arabistan: % 52İsrail: % 41
Afrika, bölgesel olarak en büyük gelişmeyi kaydeden bölge oldu. Burada lisanssız yazılım kullanma oranı 1999’da % 59 iken 2000’de % 52 oldu.
Türkiye:
Türkiye’nin önceki dönemde lisanssız yazılım kullanma oranı % 74 olarak gerçekleşmişti. Bu, 5 puanlık iyileşmeyi ifade ediyor. Yazılım korsanlığının bu bölgede neden olduğu maddi kayıp 376 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Lisanssız yazılım kullanmanın ekonomimize zararı büyük boyutlarda. 1999 yılında Türkiye’de kopya yazılım kullanma oranı %74 olarak gerçekleşti. 1999 yılındaki sektör büyüklüğü 315 milyon 300 bin dolar, istihdam 5900 kişiydi. Toplanan vergi miktarıysa 90 milyon 300 bin dolar oldu. Oysa 1999 yılında kopya kullanım oranı %25 olarak gerçekleşseydi sektör büyüklüğü 895 milyon dolar, toplanan vergi 325 milyon 500 bin dolar olacak ve 22.300 kişilik istihdam yaratılacaktı. 2000 yılında bu oran %69’larda. Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntılar, özellikle işsizlik göz önünde tutulduğunda bu rakamların ciddiyeti daha iyi anlaşılıyor.
TELİF HAKLARI NASIL İHLAL EDİLİYOR?
Telif hakları genellikle 7 şekilde ihlal ediliyor.
Kullanıcı Kopyalaması: Birkaç adet lisanslı yazılım yüklü bilgisayar satın alınıp bu bilgisayarlardaki lisanslı yazılımların diğer bilgisayarlara yüklenmesi; CD ya da programların sahip olunan lisanslardan fazla sayıda çoğaltılması ve el değiştirmesidir.
Eş Anlı Kullanım: Tek bir bilgisayar için kullanılması gereken bir yazılımın birden fazla bilgisayarda, yeterli sayıda lisans temin edilmeden paylaştırılarak kullanılmasıdır.
Sabit Disk Yüklemesi: Bilgisayarların, sabit disklerine kopya yazılım yüklenmiş şekilde satılmasıdır. Burada hem satıcı hem de kullanıcı eşit derecede sorumludur.
Sahtecilik: Orijinal ürünü kopya üründen ayıran hologram, paket, logo gibi belirgin özelliklerin taklit edilerek illegal yollardan ticaretinin yapılmasıdır.
Internet Yoluyla Kopyalama: Web sayfası aracılığıyla, yazılımın lisanssız olarak bilgisayarlara yüklenmesidir.
BBS (Bülten Panolarından Yükleme): Fikri haklara tabi yazılımların, bir elektronik bülten panosundan yüklenmesidir.
Yazılım Kiralama: Kopya yazılımların, lisans sözleşmelerine aykırı olarak evlerde veya işyerlerinde kullanılmak üzere kiralanmasıdır.
TÜRKİYE’DE BİLGİSAYAR PROGRAMLARI HANGİ YASALARLA KORUNUR?
Bilgisayar programları, FSEK (Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu), Türk Ceza Kanununun Bilişim Alanında Suçlar" başlıklı bölümü ve Türk Ticaret Kanunu ile korunur.
Bilgisayar programları Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda şu şekilde yer almıştır:
Birinci Bölüm
“FİKİR ve SANAT”
Tanımlar
Madde 1/b -
Bu kanunda geçen tanımlardan;
Eser: Sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullerini
Bilgisayar programı: Bir bilgisayar sisteminin özel bir işlem veya görev yapmasını sağlayacak bir şekilde düzene konulmuş bilgisayar emir dizgesini ve bu emir dizgesinin oluşum ve gelişimini sağlayacak hazırlık çalışmalarını,
Ara yüz: Bilgisayar donanım ve yazılım unsurları arasında karşılıklı etkilenme ve bağlantıyı oluşturan program bölümlerini
Ara işlerlik: Bilgisayar program bölümlerinin fonksiyonel olarak birlikte çalışması ve karşılıklı etkilenmesi ve alışverişi yapılan bilginin karşılıklı kullanım yeteneğini....ifade eder.
B) Fikir ve Sanat Eserlerinin çeşitleri
İlim ve edebiyat eserleri:
Madde 2- İlim ve edebiyat eserleri şunlardır

Herhangi bir şekilde dil ve yazı ile ifade olunan eserler ve her biçim altında ifade edilen bilgisayar programları ve bir sonraki aşamada program sonucu doğurması koşuluyla bunlara hazırlık tasarımları....
İkinci Bölüm “ESER SAHİBİ”
Tarif:
I- Genel Olarak
Madde 8 -< Değişik: 21/2/2001 – 4630/5 md.>
Bir eserin sahibi onu meydana getirendir. Bir işlemenin ve derlemenin sahibi, asıl eser sahibinin hakları mahfuz kalmak şartıyla onu işleyendir
Üçüncü Bölüm “FİKRİ HAKLAR”
A) Eser sahibinin hakları
IV- Mali Haklar
2- Çeşitleri
b) Çoğaltma Hakkı:
Madde 22 - < Değişik: 7/6/1995 – 4110/8 md.>
< Değişik: 21/2/2001 –4630/13 md.> Bir eserin aslını veya kopyalarını, herhangi bir şekil veya yöntemle, tamamen veya kısmen, doğrudan veya dolaylı, geçici veya sürekli olarak çoğaltma hakkı münhasıran eser sahibine aittir
Çoğaltma hakkı, bilgisayar programının geçici çoğaltılmasını gerektirdiği ölçüde, programın yüklenmesi, görüntülenmesi, çalıştırılması, iletilmesi ve depolanması fiillerini de kapsar.
c) Yayma Hakkı:
Madde 23 - < Değişik: 21/2/2001 – 4630/14 md.>
Bir eserin aslını veya çoğaltılmış nüshalarını ,kiralamak, ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtmak hakkı münhasıran eser sahibine aittir.
B)Tahditler
III- Hususi Menfaat Mülahazasıyla:
1-Şahsen kullanma:
Madde 38 - < Değişik: 7/6/1995 – 4110/14 md.>
Bütün fikir ve sanat eserlerinin kar amacı güdülmeksizin şahsen kullanmaya mahsus çoğaltılması mümkündür. Ancak, bu çoğaltma hak sahibinin meşru menfaatlerine haklı bir sebep olmadan zarar veremez ya da eserden normal yararlanmaya aykırı olamaz.
< Mülga: 21/2/2001 –4630/36 md>
Sözleşmede belirleyici hükümlerin yokluğu durumunda, hata düzeltme de dahil, bilgisayar programının düşünüldüğü amaca uygun kullanımı için gerekli olduğu durumda, bilgisayar programının onu hukuki yollardan edinen kişi tarafından çoğaltılması ve işlenmesi serbesttir.Bilgisayar programını yasal yollardan edinen kişinin programı yüklemesi, çalıştırması ve hataları düzeltmesi sözleşme ile önlenemez. Bilgisayar programının kullanımı için gerekli olduğu sürece, bilgisayar programını kullanma hakkına sahip kişinin bir adet yelekleme kopya yapması sözleşeme ile önlenemez.
Bilgisayar programını kullanma hakkına sahip kişinin yapmaya hak kazandığı bilgisayar programının yüklenmesi, görüntülenmesi, çalıştırılması, iletilmesi veya depolanması fiillerini ifa ettiği sırada ,bilgisayar programının herhangi bir öğesi altında yatan düşünce ve ilkeleri belirlemek amacıyla ,programın işleyişini gözlemlemesi, tetkik etmesi ve sınaması serbesttir.
Bağımsız yaratılmış bir bilgisayar programı ile diğer programların ara işlerliğini gerçekleştirmek üzere gerekli bilgileri elde etmek için, bilgisayar programının çoğaltılması ve işlenmesi anlamında kodun çoğaltılmasının ve kod formunun çevirisinin de zorunlu olduğu durumlarda , bu fiillerin ifası aşağıdaki şartların karşılanması halinde serbesttir:
Bu fiillerin, ruhsat sahibi veya bir bilgisayar programının kopyasını kullanma hakkı sahibi diğer bir kişi tarafından veya onların adına
bunu yapmaya yetkili kişi tarafından ifa edilmesi Ara işlerliği gerçekleştirmek için gerekli bilginin, 1 numaralı bentte belirtilen kişilerin kullanımlarına sunulmaması
Bu fiillerin , ara işlerliği gerçekleştirmek için gereken program parçaları ile sınırlı olması.
Yukarıdaki fıkra hükümleri, onun uygulanması ile elde edilen bilgilerin;
Bağımsız yaratılmış bilgisayar programının ara işlerliğini gerçekleştirmenin dışında diğer amaçlar için kullanılmasına
Bağımsız yaratılmış bilgisayar programının ara işlerliği için gerekli olduğu durumlar dışında başkalarına verilmesine
İfade ediliş bakımından esastan benzer bir bilgisayar programının geliştirilmesi, üretilmesi veya pazarlanması veya fikir hakları ihlal eden herhangi diğer bir fiil için kullanılmasına
izin vermez.
Altıncı ve Yedinci fıkra hükümleri, programdan normal yararlanma ile çelişir veya hak sahibinin meşru yararlarına makul olmayan müdahale eder şekilde kullanılmasına izin verecek tarzda yorumlanamaz.
Bilgisayar programlarının oluşturulmasında fiziksel bir emek ve zamanın yanı sıra, zihinsel bir emeğin de harcandığı her türlü tartışmadan uzaktır. Dolayısıyla fikri bir çabanın ürünü olan bilgisayar programlarının FSEK’ DA öngörülen diğer şartları ihtiva etmesi, özellikle eser sahibinin hususiyetini taşıması ve böylece diğer eserlerden ayrılması kaydıyla FSEK kapsamındaki korumadan yararlanacağı kesindir. Bilgisayar programı üreticisinin yani telif hakkı sahibinin haklarını koruyan belge yazılım lisansıdır,her bir yazılım için lisans almak şarttır.
Yazılım Lisansı almak neden gereklidir? Yazılım Lisansı almak şarttır; bu üreticinin telif hakkını çiğnemediğinizi, emeğinin karşılığını verdiğinizi gösterir. Telif hakkı sahibinin hakları yasalarla da korunur. Telif hakkı yasaları, insanların izin almaksızın yazılım kopyalayamayacağını açıkça beyan eder. Hiç kimse telif hakkı sahibinin izni olmadan, emeğini kopyalayıp dağıtamaz ve kullanamaz. Eğer, izinsiz olarak bir bilgisayar programını kopyalar veya yasal olmayan bir kopyasını bir başkasına tedarik ederseniz, kanunları çiğnemiş sayılırsınız. Telif hakkı sahibinin izni olmaksızın;
Bir yazılım programının kopyalarını yapamazsınız
Bilgisayarınız veya yerel ağınız için kopyalar üretemezsiniz
İnternet’ten kopya program indiremezsiniz
Kopya (lisanssız) yazılım kullanımı, önemli cezai yaptırımlara neden olur.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre bu cezaların son hali şöyledir:
Lisans başına 10 milyar TL’den 150 milyar TL’ye kadar para cezası
2 yıldan 6 yıla kadar, para cezasına çevrilmeksizin hapis 3 yıla kadar meslekten men
Çoğaltmada kullanılan veya kopya yazılımların yüklenmiş olduğu bilgisayar ve araçlara el konulması.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |