DEPREM NEDİR?
Yer kabuğunun belli bir derinliğinde,bir dış merkezden başlayarak oluşan ani dev inim yada sarsıntıdır.
Büyük depremlerin toprak üstü ve toprakaltı etkileri çok büyük boyutlara ulaşır, çoğu kez, yüzeysel toprak kabarmaları, çökmeler ve kırıklar oluşur; bu kırıkların en ilgi çekicisi, 1906 San Francisco depreminde oluşan ve toprak yüzeyinde izlenebilen kırıktır; bu kırık 470 kilometrelik hemen hemen düz bir çizgi boyunca her tür araziden geçmiştir. Bu tür olaylarda yüzey ve yer altı sularının akış rejimleri büyük değişikliklere uğrar. Ayrıca kırıklar boyunca yarılarak ayrılan arazi parçaları çoğu kez yatay ya da düşey kaymalarla karşılaşır ve eski kırık çizgisi yer yer metrelerce sapmalar gösterir.
Büyük depremlerde,hemen her zaman,birinci sarsıntıları çok sayıda ikinci sarsıntılar izler;şiddeti gittikçe azalan bu sarsıntılar, günlerce,hatta aylarca sürebilir. Bu ikincil sarsıntılar ya da son titreşimler,ana merkez bünyesindeki dengenin ve gerilimlerin tamamlayıcı değişimleriyle açıklanır. Buna karşılık büyük bir depremin düşük şiddet- te öncü depremleri izlemesi daha az görülen bir olgudur ve özellikle bu konuda yapı- lan çok sayıda araştırmaya rağmen bu tür hafif depremlerin ardından büyük depremlerin geleceğini kestirmek güçtür.
Depremleri inceleyen bilim dalına “deprembilim” (sismoloji) adı verilir. Depremleri ölçen aygıta da “sismograf” ya da “deprem ölçer”denir. Bir depremin boyutu, ya şiddetine(yarattığı şok dalgaları ile enerji) ya da etkisine göre değerlendirilir. Şiddet genellikle Richter ölçeğine, etkiler ise uyarlanmış Mercalli ölçeğine göre sınıflandırılır. Richter ölçeğinde kuramsal bir üst sınır yoktur. Bugüne kadar saptanmış en büyük deprem 9(dokuz) şiddetini geçmemiştir.
Bazen plaklar arasındaki sürtünme o derece şiddetlenir ki, bir çarpışma olur. Genede iki plaka birbirini ters yönden itmeye devam eder; muazzam basınç birikir kaya sıkışır.
Ansızın, bir noktada sürtünme direnci yenik düşebilir ve milyonlarca ton kayanın ani olarak kayması bir sarsıntı yaratır ve bu sarsıntı, dalgalar biçiminde, giderek yayılır, bunlara deprem dalgası denir. Deprem dalgaları üç çeşittir: Boylamasına, enlemesine ve yatay. Boylamasına dalgaların hızı saniyede 8-13 kilometre, enlemesine dalgaların ki 4,5-8,5 kilometredir. Yeryüzüne ulaştıktan sonra, suya atılan taşın sebep olduğu dalgalar gibi yayılan yatay deprem dalgalarının hızı ise saniyede 3-4 kilometredir. Bunlardan en korkuncu enlemesine olan dalgalardır.
Depremin yeraltında meydana geldiği noktaya alt merkez, bu noktanın yeryüzündeki karşılığına üst merkez denir. Depremin şiddeti alt merkezin derinliğine bağlıdır.
Türkiye`miz deprem riski açısından dünyanın en önde gelen ülkelerinden birisidir. Bunun nedeni de dünyanın en aktif deprem kuşaklarından Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fay Zonlarının ülkemizde olması ve zaman zaman yıkıcı depremlerin bu zonlarda yer almasıdır. Ayrıca Batı Anadolu Grabenler Zonu da ülkemizin batı bölgesini deprem açısından tehdit eden diğer unsurdur.
Bu nedenle birçok ülkede olduğu gibi Türkiye`de de depremlerin ekonomik ve sos-yal sonuçları konusunda giderek artan bir ilgi vardır. Artan nüfus, yeni gelişen yerleşim bölgeleri, büyük şehirlerdeki nüfus yoğunluğunun artması, hızlı endüstriyel gelişme, dayanıksız yapılaşma ve benzer nedenler deprem zararlarının azaltılması yönündeki çalışmaların yoğunlaştırılmasını zorunlu kılmaktadır.
Depremlerin oluşturabileceği hasarları azaltmanın en etkin yolu depremlere dayanıklı yapılar inşa etmektir. Bunun için sıkı bir yapı denetimi gereklidir. Türkiye`miz için, deprem zararlarının azaltılması yönünde yapılması gereken çalışmaların biri de toplumun depreme karşı bilinçlendirilmesidir. Yaşadığımız mekanlarda deprem etkilerini en aza indirmek için bazı önlemler alınmalıdır. Bunun ötesinde sarsıntı sırasın da ve sonrasında yapılması ve uygulanması gereken kurallar özellikle can kaybını azaltmak açısından önemlidir.
Şiddetli bir depremin ne zaman olacağının belirlenmesi teknik açıdan mümkün olmadığından ve etkin bir anda ortaya çıkacağından deprem bölgelerinde yaşayan insanların bu konuda her an hazırlıklı olmaları gerekmektedir.
DEPREMİN YAN ETKİLERİ
Karada, kentleri yerle bir edebilen, toprak kaymalarına ve yangınlara neden olabilen depremler denizlerde deprem dalgalarına yol açabilirler. Deprem dalgaları okyanuslar da kilometrelerce ilerledikten sonra, dev su duvarı halinde karalara ulaşabilen dalgalardır.
DEPREM İLE İLGİLİ BİLGİLER
Depremlerin çoğu bir dakikadan az sürer.
Kayıtlara geçmiş en uzun deprem süresi dört dakikadır. 27 Mart 1964`te Alaska`da Amerika Birleşik Devletleri`nde olan bu deprem, en güçlü sarsıntılardan biri olmasına rağmen bölgedeki nüfus yoğunluğunun düşüklüğü sayesinde yalnızca 115 kişinin ölümüne yol açmıştı.
Depremleri kaydeden ilk aygıt M.S.132`de Çin`de bulunmuş olan simokoptu.
Depremlerin şok dalgaları, kayaç içinde, saatte 25000 kilometre hızla yani sesten 20 kat hızla yol alırlar. Ancak, çamur ve kumda yavaşlarlar.
Bazı bilim adamları,hayvanları depremleri önceden hissettiklerine inanırlar. Bu inancı destekleyen garip davranışlar arasında, köpeklerin uluması, tavukların tüneklerinden uçması, farelerin deliklerinden çıkması ve balıkların hızla sağa sola yüzmesi sayılabilir.
DEPREMDEN KORUNMA YOLLARI
DEPREM ÖNCESİ
Evinizi köksüz kayaların bulunduğu yerlere, dik yarların yakınına ve gevşek topraklı çok meyilli yerlere yapılmamalıdır.
Kitap raflarını, dolapları, aynaları, ısıtıcı cihazları devrilmeyecek bir şekilde duvara sabitleyip; lamba, avize, tablo, biblo gibi eşyaları düşmeyecek bir şekilde sabitleyin.
Depremin uyku esnasında da meydana gelebileceğini göz önünde bulundurarak, yatağınızın çevresinde üzerinize devrilebilecek ağır eşyaların olmamasına pencere kenarında bulunmamasına dikkat edin.
Yanıcı, patlayıcı ve kimyasal maddelerin bulundukları kapları kırılmayacak dolayısıyla maddeler etrafa saçılmayacak şekilde saklayınız.
İlk yardım malzemeleri, el feneri, pil, temizlik torbaları,bir miktar nakit para, az yer tutan dayanıklı gıdalar (bisküvi gibi), kısa dalga alıcısı olan radyo, içme suyu, sinyal düdüğü, gaz maskesi, yangın söndürücüler, mum ve kibrit gibi eşyaları her an hazır olacak şekilde bulundurun.
Depremlerle sıkça karşılaşılan yerlerde evler iki kattan
fazla yapılmamalıdır.
Evlerin temelleri, sert toprak ve kaya üzerine oturtulmamalıdır.
Evler betonarme veya ahşaptan yapılmalıdır.
Toprak damlı evler yerine çatılı evler yapılmalıdır.
DEPREM SIRASINDA İÇERDEYSENİZ:
Pencerelerden, raflardan, avizelerden ve devrilebilecek diğer eşyalardan uzaklaşın.
Yüzünüzü ve başınızı, düşen maddelere ve cam kırıkları karşı korumak için kapatın.
Masanın ve sıranın altına gizlenin.
Sağlam bir kapı kirişi altında durun veya gerekirse çömelin. Bu pozisyonunuzu sarsıntı geçinceye kadar koruyun.
Şöminelerden, ocaklardan veya tuğla ile örülmüş yerlerden uzaklaşın.
Asansörleri kullanmayın ve merdivenlerden uzak durun.
Hemen elektrik şalterini kapatın. Gaz kokusu duyuyorsanız sakın ateş yakmayın. Taşıp dökülebilecek sıvılardan uzak durun.
DIŞARDAYSINIZ:
Binalardan, enerji hatlarından, ağaçlardan, direklerden uzaklaşarak açık bir alana gitmeye çalışın.
Eğer açık bir alana gitme olanağınız yoksa yere diz çökerek başınızı koruyun.
Yamaçlardan, deniz kıyılarından, taş veya kaya düşebilecek noktalardan uzaklaşın.
ARABADAYSANIZ:
Otoyol bariyerlerinden, köprülerden, kavşaklardan, enerji nakil hatlarından, alt ve üst geçitlerden ve yüksek binalardan uzaklaşın. Yol kenarına yanaşın, sarsıntı durana kadar araba içinde bekleyin.
DEPREM SONRASI
Kalabalık bir yerdeyseniz paniği engellemeye çalışın ve düzenli bir şekilde çıkışı sağlayın.
İkinci sallantıya karşı hazırlıklı olun.
Binaların çevresinden uzaklaşın.
Aileniz, özellikle çocuklarınızla konuşarak moral verin.
Elektrik, doğal gaz ve su hatlarında arıza meydana gelebilir. Sigortaları gevşetip, su ve doğal gaz vanalarını kapatın, ocağı söndürün.
İlk yardım, yangın söndürme ve enkaz kaldırma çalışmalarına katılın.
Eğer bina zarar görmemişse, binaya girmek için en az bir saat bekleyin.
Telefon hatları meşgul olacağı için, telefonu acil durumlar dışında kullanmayın.
Mahsur kaldıysanız, kalorifer-su tesisat borularına veya bulunduğunuz yere sert cisimle vurarak yerinizi belli edin.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |