Bir maddenin uzayda kapladığı yere onun hacmi denir. Hacim, ölçülebilen bir büyüklüktür. Cisimlerin hacimleri ölçülüp birbiriyle karşılaştırılabilir. Hacim, maddelerin ortak özelliğidir.
Hacim ölçümünde SI birimi olarak bir kenarı 1 m olan bir küpün hacmi tanımlanmıştır. Bilindiği gibi, küp ya da dikdörtgenler prizması seklindeki cisimlerin hacmi en x boy x yükseklik çarpımına eşittir. Bir kenarı 1 m olan küpün hacmi 1 m x 1 m 1 m çarpımından 1 m3 olarak bulunur ve buna metreküp (m3) adI verilir.
Küçük hacimlerin ölçümünde metreküpün askatları kullanılır. Günlük hayatta, özellikle sıvıların hacminin ölçümünde yaygın olarak kullanılan hacim birimine litre (L) denir. Çizelge 1-2 de hacim ölçümünde kullanılan birimler ve bu birimleri birbirine dönüştürmek için gereken çarpanlar verilmektedir.
DÜZGÜN OLMAYAN HACİMLERİN ÖLÇÜLMESİ: Bir taş parçası gibi şekli düzgün olmayan bir cismin hacmini bulmak için sıvıların bazı özelliklerinden yararlanılır. Bir sıvı konulduğu kabın şeklini alır. Böyle bir sıvının içine sıvıda çözünmeyen bir cisim batırılırsa, cismin hacmine eşit hacimde sıvı yer değiştirir. Yer değiştiren sıvının hacmi ölçülerek katı cismin hacmi elde edilir.
Sıvının yer değiştirmesi ile hacim ölçmede dereceli cam silindir denilen bir kap kullanılır. Bu kap, adından da anlaşılacağı gibi, üzerine eşit aralıklı çizgiler çizilmiş cam bir silindirdir. Silindir üzerindeki dereceyi yapmak için kenarları 1 cm olan küp seklindeki bir kap su ile doldurulur ve bu silindire dökülür. Suyun üst düzeyinin geldiği yere bir çizgi çekilir ve buna 1 cm3 çizgisi denir. Her seferinde 1 cm su eklenerek 2 cm3, 3 cm3, 4 cm3 çizgileri oluşturulur. Bu çizgilerin çekilmesinde bir noktaya dikkat etmek gerekir. Yakından bakıldığında dereceli silindirde su yüzeyinin düz olmadığı, kenarlarda yukarı doğru biraz yükseldiği ve orta kısmının aşağı doğru içbükey bir durum aldığı gözlenir.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |