Çevremizi incelediğimizde pek çok canlı türünün olduğunu görürüz. Gözle görebildiğimiz canlılar dışında, göremediğimiz milyonlarca canlı türü de vardır.Canlı türleri içinde bitkilerin önemli bir yeri vardır. Bunlar içinde de renkleri ve güzellikleri ile dikkati en çok çekeni çiçekli bitkilerdir.
Bitkilerin sınıflandırılması günümüzde hala tartışma konusudur. Sistematik bilimindeki güncel eğilim, geleneksel bölümlemenin geçerliliğinin yeniden ele alınmasına kadar gitmese de, en azından basit morfolojik özelliklerden çok, evrimsel akrabalık ilişkilerini göz önünde bulundurarak değerlendirme yapılması yolundadır. Gruplar arasındaki akrabalık ilişkilerinin araştırılmasıyla ortak ataların ortaya çıkması amaçlanır.
Çiçekli bitkiler, insanların ve hayvanların hem besin hem de oksijen kaynağıdır. Bitkilerden başka mantarlar, bakteriler, hayvanlar ve insanlar olmak üzere birçok canlı türü vardır. Her canlı yaşadığı ortama uygun özellikler taşır. Canlılar, taşıdıkları bu özelliklere göre benzerlik ya da farklılıklar gösterir.
Bitkiler, çiçekli (tohumlu) ya da çiçeksiz (tohumsuz) olmak üzere iki gruba ayrılır.
Bitkiler yetiştikleri bölge ya da yerin değişik iklim şartlarına uyar ve varlıklarını korur. Hayvanlar gibi yer değiştirmeyen, yaşamları boyunca toprağa bağlı kalan bitkiler; acaba kötü iklim ve ortam koşulları karşısında yaşamlarını nasıl sürdürebiliyor?
Bitkiler yaşadığı ortama göre uygun özellikler taşır. Bu özelliklere göre de benzerlik ve farklılıklar gösterirler.

1.Çiçekli Bitkiler:
Bugün karada yaşayan bitkilerin çoğu çiçekli bitkilerdir. Çiçekli bitkilerin yeryüzünün büyük bir bölümüne dağılıp uyum sağlayabilmesi, üreme özelliklerinin üstünlüğü ile açıklanabilir. Bitkilerin üreme organı çiçektir.
Çiçekli bitkilerin kök, gövde, yaprak ve çiçek gibi organları vardır. Bu organların yapıları gibi görevleri de birbirinden farklıdır.
Besin kaynaklarımızın önemli bir kısmını oluşturan sebze ve meyveler çiçekli bitkilerdendir. Ayrıca elma, kayısı, erik, armut, nar, portakal, vişne, kiraz, şeftali, kavun, karpuz gibi meyveler ile; kabak, salatalık, patlıcan, domates, biber, fasulye, patates, soğan gibi sebzeler de çiçekli bitkilerdendir.
KÖK:
Kök, bitkiyi toprağa bağlayan ve toprak altında gelişen kısmıdır. Ayrıca, topraktan su ve madensel tuzları emerek gövdeye gönderir. Havuç ve pancar gibi bitkilerde ise besin depolama görevi yapar.
Bitki tohumundan çıkan ilk köke ana kök, ana kökten çıkıp yanlara doğru uzanan köklere de yan kök denir. Kökler yaşlandıkça uzar, büyür ve kalınlaşır. Bu arada ana kökten yan kökler, yan köklerden de daha ince kökler çıkar. Ana kök iklim ve toprak şartlarına bağlı olarak bir kök sistemini oluşturur. Ana ve yan köklerin hepsine birden kök sistemi denir. Kökte büyüme bölgesini meristem hücreleri oluşturur. Kök ucuna yüksük denir.
Kök Çeşitleri:
Saçak Kök: Kökün gövdeye bağlandığı yerden çıkan ve hepsi aynı boyda olan köklere saçak kök denir. Saçak kök, kökün toprakla olan temas ve emme yüzeyini arttırır. Soğan, buğday, arpa, yulaf, mısır, pırasa gibi bitkilerin kökleri saçak köktür
Kazık Kök: Ana kök çok iyi gelişmiş ve uzamıştır. Diğer kökler ise ana kök üzerindedir. Böyle bir yapıya sahip köklere kazık kök denir. Fasulye, ebegümeci, gelincik, yonca, papatya gibi bitkiler ile yüksek yapılı bitkiler kazık köklüdür.
Depo Kök: Bazı bitkilerin kazık kökleri besin depo edecek şekilde gelişmiştir. Bu tip köklere depo kök denir. Turp, havuç, şekerpancarı, kereviz, karahindiba gibi bitkiler depo köke sahiptir.

Bu kök çeşitleri dışında hava, tutunma ve destek kökleri de vardır.

GÖVDE:
Genellikle bitkinin toprak üstünde gelişen, dik durmasını sağlayan, üzerinde yaprak ve çiçekleri taşıyan kısmıdır.

Gövdenin Görevleri:
- Bitkini dik durmasını sağlar. Yaprak ve çiçekleri üzerinde taşır.
- Kök vasıtasıyla alınan su ve suda çözünmüş maddeleri bitkinin diğer kısımlarına taşır.
- Bitkinin organları arasındaki bağlantıyı ve madde taşınmasını sağlar. Madde taşıma işlemi çift yönlüdür.
- Patates ve şeker pancarı gibi bitki türlerinde besin depo eder.
- Kaktüs gibi bitki türlerinde su depo eder.

Gövde Çeşitleri:
Otsu Gövde: Bir yıl yaşayabilen bitkilerin sahip olduğu ince ve zayıf gövde çeşididir. Fasulye, buğday, ayçiçeği, mısır, nohut, domates, kabak, ot gibi bitkiler otsu gövdelidir.
Odunsu Gövde: Çok yıllık bitkilerin sahip olduğu gövde çeşididir. Gövde sert ve dayanaklı bir yapıdadır. Armut, şeftali, kayısı, ceviz, kestane gibi meyveli ağaçlar ile çam, kavak, söğüt, meşe, çınar, kayın, gürgen gibi meyvesiz ağaçlar odunsu gövdelidir.
Sürünücü Gövde: Kavun, karpuz, kabak, salatalık, çilek bitkilerinin gövdeleri toprak üzerinde sürünerek gelişir. Bu tip gövde çeşidine sürünücü gövde denir.
Yer altı Gövdeleri: Bu tip gövdeler toprak altında bulunur. Bunlara rizom adı verilir.Patates ve yer elmasındaki gövdeler yer altı gövdesidir.
Depo Gövde: Kaktüs gibi sıcak ve kurak iklimlerde yaşayan su depo eden gövdeye, su depolayıcı gövde denir.
Sarılıcı Gövde: Bazı bitkilerin gövdeleri diğer bitkilerin gövdelerine, dallarına ya da duvar gibi yerlere sarılarak yükselir. Böyle gövdelere sarılıcı gövde denir. Örneğin; fasulye, asma, yabani çilek ve sarmaşık sarılıcı gövdeli bitkilerdir.

2. Çiçeksiz Bitkiler:
Çiçeği olmayan bitkilere çiçeksiz bitkiler denir. Bu bitkilerin büyük çoğunluğu sporla ürer. Çiçeksiz bitkiler iletim borularının olup olmamasına göre iki gruba ayrılır.
- Damarsız-çiçeksiz bitkiler: (Kara yosunları, ciğer otları), Çiçeksiz (tohumsuz) bitkiler

- Damarlı-çiçeksiz bitkiler: (At kuyruğu, kibrit otları, eğrelti otları)

Kara yosunları:
Damarsız çiçeksiz bitkilerin taşıma sistemi (iletim boruları) yoktur. Kara yosunları, ciğer otları bu grubun yaygın örnekleridir. Kara yosunlarına nemli duvarlarda, nemli yerlerde, ağaç gövdelerinde, yemyeşil bir örtü halinde rastlanır. Kara yosunları incelendiğinde küçük yaprakçıklar ve bu yaprakçıkların dizili bulunduğu bir gövdecik göze çarpar. Toprağa köksü yapılarla (rizoid) tutunan klorofilli bitkilerdir.

Kara yosunu bitkisinin ince saplarının ucunda küçük kapsüller bulunur. Bu kapsüllerin içinde spor keseleri vardır. Spor keseleri içinde oluşan sporlar, kesenin açılmasıyla etrafa saçılır. Uygun şartlarda sporlar çimlenerek genç kara yosunu bitkisini oluşturur. Bu şekildeki üremeye eşeysiz üreme denir. Genç kara yosunu bitkisinde farklı görünüşte erkek ve dişi üreme organları vardır. Erkek üreme organında oluşan sperm, dişi üreme organının tepeciğine gelir ve burada yumurta hücresiyle birleşip kaynaşır. Bu kaynaşmaya zigot denir. Zigot bölünerek çoğalır ve yeni bir kara yosunu bitkisini oluşturur. Bu üreme şekline eşeyli üreme denir.Kara yosunu bitkisinde eşeysiz ve eşeyli üremenin birbirini takip etmesine, döl değişimi (döl almaşı) denir.

Su Yosunları:
Sularda pek çok canlı yaşar. Bu canlıların bazıları aktif hareket edemez, diğerleri ise kamçıları yardımıyla hareket edebilir. Koloniler halinde yaşayanları da vardır. Bu canlıların çoğu yeşil renkli su yosunlarıdır. Denizlerde ve tatlı sularda yaşayabilen su yosunları tek hücreliler ve çok hücreliler olmak üzere iki türdür. Çok hücreliler, tal denilen birbirine benzeyen hücre topluluğundan oluşurlar.

Eğrelti otları:
Eğreltiler, damarlı çiçeksiz bitkilerdir. Genellikle otsudur. Rizom denilen, şişkin toprak altı gövdeleri vardır. Bu gövdelerden ek kökler çıkar. Bunlar bitkinin toprağa tutunmasını ve topraktan suyu emmesine yarar. Yaprakları parçalıdır. Genç sürgünlerin ucu helezon
gibi kıvrıktır. Yaşlı yaprakların alt yüzeylerinde
kahverengi lekeler
bulunur. Bunlar spor keselerini taşıyan topluluklardır. Sporlar olgunlaşınca yere düşer.Çimlenerek
ön çim (protal) gelişir.Aynı protal üzerinde erkek (anteridi) ve dişi (arkegon) organları oluşur. Erkek organda gelişen spermler dişi organa giderek dişi hücre(oosfer) ile birleşir.Buna döllenme denir.Döllenme sonucu meydana gelen zigot (döllenmiş hücre ) gelişerek genç eğrelti otu bitkisini oluşturur. O halde eğrelti otu bitkisinde eşeysiz üremeyle eşeyli üreme birbirini izler. Buna döl almaşı denir.

Çiçekli Bitkilerle Çiçeksiz Bitkiler Arasındaki Farklar

Çiçekli Bitkiler
1.Üreme organı olan çiçekleri vardır.
2.Kök, gövde ve yaprakları vardır.
3.Gövde ve yapraklarında iletim boruları vardır.
4.Eşeyli olarak çoğalırlar.

Çiçeksiz Bitkiler
1.Çiçekleri yoktur.
2.Kök, gövde ve yaprakları yoktur.Bazı ileri yapılı çiçeksiz bitkilerde kökümsü tüyler vardır.
3.Eğrelti otu dışında iletim boruları yoktur.
4.Eşeyli ve eşeysiz olarak çoğalırlar.

Hazırlayanlar: Ayfer Samancıoğlu, Esra Karagöz, Melek Erekler
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |