Edep; toplum töresine uygun davranmak, incelik demektir. Edep, güzel bir huydur. İyi huylu ve güzel terbiye sahibi olmak, edepli insanın özelliklerindendir.
Edep, İslam ahlakının temel unsurlarından biridir. İnsanı her türlü kötü düşünce ve davranıştan alıkoyar. Bu yüzden atalarımız; “İnsanın edep sahibi olması, altın sahibi olmasından daha hayırlıdır...” demişlerdir.
Edepli insanlar, büyüklere saygı, küçüklere sevgi ve şefkat gösterirler. İnsanlarla iyi geçinirler. Kurallara uyarlar. Böyle insanlardan oluşan toplum güçlü olur.
İnsan; çevresine karşı nazik, saygılı, hoşgörülü ve edepli davranmalıdır. Bunun aksine davranmak, olgun bir insana yakışmaz. Günlük yaşantımızda, “Lütfen.”, “Rica ederim.”, “Özür dilerim.”, “Teşekkür ederim.” Gibi sözleri yeri geldikçe kullanmalıyız. Böyle yaparsak, hem karşımızdakileri kırmaz hem de toplumda sevilip sayılırız.
Kim vasıl olmuş (ermiş) ise ancak edebe riayet ve tazimle hasıl olmuştur. Kim de mahrum kalmışsa edebe riayeti ve tazimi terkettiğindendir. “Edep, aklın suretidir”. Hz. Ali, “Şeref; mal ve soyla değil, ilim ve edepledir” buyurmuştur.
Edep her konuda farklı anlamlar taşımaktadır. Bunlarda;
A) Kulun Mevlasına Karşı Edepleri
1- Allahü Teala’dan ve Peygamberimizden gelen her şeye tam olarak inanmak.
2- Allah’ın sıfatlarını öğrenip kabul etmek.
3- Allah’tan gafil olmamak, az konuşmak, az gülmek.
4- Peygamberlerin de güzel sıfatlarını öğrenmek ve inanmak.
5- Kur’an-ı Kerim’i hak bilip hiçbir emrinde şüphe etmemek.
6- Allah’ın yasaklarından sakınmak.
7- Dinden hiçbir şeye itiraz etmemek. (Aklın kavrayamadığı şeyleri ehlinden sorup öğrenmek)
8- Allah’ı zikretmek.
9- Allah’ın büyüklüğü üzerinde düşünmeğe devam etmek.
10- Her şeyin Allah tarafından olduğuna inanmak.
11- Allah’ın azameti, büyüklüğü karşısında yalvarışta bulunmak.
12- Haya (utangaçlık) içinde ve kırık bir kalple huşu içinde bulunmak.
13- Kazanma hırslarına dalmayıp Allah’ın verdiklerine güvenmek.
14- Kul olduğumuza ve hep Allah’a muhtaç olduğumuzu unutmamak.
15- Allah’a teslim olmak ve ondan gelene razı olmak.
16- Allah’a daha yakın olamıyorum diye üzüntülü olmak.
17- Ölümü aklından çıkarmamak ve ölüme hazırlıklı olmak.
18- Allahü Teala’nın bizi daima görüp seyrettiğini akıldan çıkarmamak.
19- Cehennemden korkmak, cennete girmeyi ümit etmek.

B) Allah İsmine ve Kuran-ı Kerime Karşı Edepleri
1- Kur’an-ı Kerim okunurken konuşulmaz, yatılmaz, bir işle meşgul olunmaz. İnsanların kayıtsız kalıp dinlemedikleri veya pis ve kötü mahallerde Kur’an okunmaz.
2- İster iç tarafında, isterse dış tarafında olsun Allahü Teala’nın ismi yazılı olan kağıdı, bir şeyde kullanmak mekruhtur. (Gazeteleri ve kitap sahifelerini yaygı olarak kullanmak gibi)
3- İçinde fıkıh, kelam yazılı olan bir kağıda, bir şeyi sarmak caiz değildir.
4- Kur’an’ın sahifelerinin bulunduğu tarafa ayakları uzatmak mekruhtur. Eğer aynı istikamette değilse, mekruh olmaz.
5- Bir Kur’an-ı Kerim eskir, yırtılır, okunmaz hale gelir ve onun zayi olmasından korkulursa; temiz bir beze sarılıp, üzerine necaset atılmayacak, ayak basmayacak temiz bir yere defnedilir. (Gömmeye müsait yer bulunamadığında ise besmele ile yakılarak imha edilir.)
C) Hocanın Talebeye Karşı Edepleri
1- Talebeden gelen zorluk ve müşkillere katlanmak.
2- Sessizliğe devam etmek. Talebeye karşı az konuşmak.
3- Halim-selim, vakarlı (ağır başlı) olmak.
4- Salim ve dinlenmiş olarak derse girmek.
5- Alçak gönüllü olmak.
6- Alay ve şakayı terketmek.
7- Talebeye yumuşak davranmak.
8- Zayıf ve aciz talebeye sabırlı davranmak
9- İz’ansız talebeyi, güzel öğütlerle yola getirmek ve düzeltmek.
10- Soru soranı azarlamamak.
11- Soranı dikkatle dinlemek.
12- Soruyu anlayıp cevabını vermek.
13- Mazereti dinleyip ilgilenmek.
14- Doğruyu kabul etmek ve doğruya boyun eğmek.
15- Talebeyi zararlı bilgilerden korumak
16- Faydalı ilmi, Allah’ın rızasından başka maksatlar için öğrenmeyi engellemek.
17- Talebeyi kalpten gelen bir sevgi ile sevmek ve talebe sebebiyle sevap kazandığına inanmak.
18- Talebenin hususi dertleriyle de alakadar olup, yardımcı olmak.
D) Talebenin Hocasına Karşı Edepleri
Hocamız, ebedi hayatımızı kurtaran bir nur, yol gösteren bir ışıktır. Bu sebeple onlara karşı da edepler vardır.
1- Hocaya selam verip ayakta karşılamak.
2- Hocanın izniyle oturmak.
3- Hocanın karşısında namaz içinde imiş gibi edepli oturmak.
4- Hocanın karşısında az oturmak.
5- Sorulmadıkça söylememek.
6- Hocadan izin alarak soru sormak.
7- Falan zat, sizinkini aksini söylemişti, gibi sözlerle itirazda bulunmamak.
8- Hocadan daha bilgili olduğunu gösterecek tarzda soru sormamak.
9- Hocanın karşısında, başkasının kulağına gizli söz söylememek.
10- Başını önüne eğip dersine dikkat etmek, etrafa iltifat etmemek.
11- Hocanın sıkıldığını veya yorulduğunu görünce susmak.
12- Hoca girip çıktıkça ayağa kalkmak.
13- Hoca ayağa kalkınca soru sormayı bırakmak.
14- Hoca yolda yürürken ona bir şey sormamak, arkadan gitmek.
15- Hocanın çocuklarına ve yakınlarına da saygı göstermek.
16- Takva sahibi hocalardan ilim öğrenmeyi tercih etmek.
17- Hocaya “sen” değil, “siz” diye hitab etmek.
18- Hocanın kusurunu araştırmamak.
19- Hocanın her türlü tavırlarına karşı sabır göstermek.
E) Talebenin İlim Öğrenmedeki Edepleri
1- Evvela, talebenin İlim öğrenmede niyeti düzgün olmalıdır.
2- Talebe, ikbal beklememeli ve dünya gayesi ile ilim tahsil etmemelidir.
3- Alçak gönüllü ve İffetli olmalıdır.
4- İdarecilere saygılı olmalıdır.
5- Ehli sünnet akaidini öğrenmelidir.
6- Tarihe ve eski İlimlere önem vermelidir.
7- Cedel (tartışma) ilminden sakınmalıdır.
8- Takva sahibi ve yaşlı hocaları tercih etmelidir.
9- Sabırlı olmalıdır.
10- Hocaya, alime saygı göstermelidir.
11- Kitabını abdestsiz ele almamalıdır.
12- Kitab’a karşı ayakları uzatmamalıdır.
13- Notları muntazam ve güzel tutmalıdır.
14- Kırmızı mürekkep kullanmamalıdır.
15- Talebe arkadaşlarına karşı saygılı olmalıdır.
16- Yaltaklanmamalı, yağcılık yapmamalıdır.
17- Dersi saygı ile dinlemelidir.
18- Hocaya yakın oturmalıdır.
19- Kötü işlerden kaçınmalıdır.
20- Kibirli olmamalıdır.
21- Öğrenmeye ara vermemelidir.
22- Fazla uyumamalıdır.
23- Gençliğin değerini bilmelidir.
24- İlimde yüksek düşünceli olmalıdır.
25- Çok tekrarlamalıdır.
26- İlmi hocanın dilinden dinlemeli ve almalıdır.
27- Güç ve gayret vermesi için Allah’a dua etmelidir.
28- İlmi münazara, müzakere ve mükalemelerde bulunmalıdır.
29- Konuşmadan önce dinlemelidir.
30- Herkesten faydalanmalıdır.
31- Çok çok ve yerinde sorular sormalıdır.
32- İlimde ve ilim yolunda Allah’a şükretmelidir.
33- Allah’tan hidayet-i kamile istemelidir.
34- Kitap satın almalı ve yazmalıdır.
35- Parasını lüzumsuz yerlere harcamamalıdır.
36- Yalnız Allah’tan ummalı ve korkmalıdır.
37- Rızık endişesi taşımamalıdır.
38- Dünya üzüntülerini terketmeli, Ahiret işleri için üzülmelidir.
39- Dünya işlerini azaltmalıdır.
40- Sıkıntılara katlanmalıdır.
41- İlimden başka şeylerle uğraşmamalıdır.
42- Münakaşa etmemelidir.
43- Kalemsiz ve kağıtsız gezmemelidir.
44- Ezbere ağırlık vermelidir.
45- Zamanı boşa harcamamalıdır.
46- Takva sahibi olmalıdır.
47- Çok konuşmamalı ve gevezelik etmemelidir.
48- Dedikoducularla oturmamalıdır.
49- İsyankar kimselerden uzak durmalıdır.
50- Ders çalışırken ve ilim öğrenirken mümkünse kıbleye yönelmelidir.
51- Sünnet ve adaba önem vermelidir.
52- Kitap ve defterini temiz bulundurmalıdır.
53- Bir şey sorulmadıkça konuşmamalıdır.
54- Tahsili tamamlamadan evlenmemelidir.
55- İşlerde acele etmemelidir.
56- Günlük dua ve zikirlere devam etmelidir.
57- Nafile oruç tutmamalıdır.
58- Hak yola davet etmenin dışında, ahlakı düşük insanlarla beraber olmamalıdır.
59- Tok gözlü olmalıdır.
60- Yolda yürürken sağa sola iltifat etmemelidir.
61- Hafızayı kuvvetlendirici sebeplere baş vurmalı; Çok çok yüzünden Kur’an okumalı, misvak
kullanmalı, sabahları kuru üzüm yemeli, bal şerbeti içmek gibi şeylere riayet etmelidir.
62- Unutkanlığa sebep olacak yiyecek ve fiillerden kaçınmalıdır. (Ekşi elma yemek, mezar taşı yazılarını okumak, günah işlemek, üzüntülü ve düşünceli olmak gibi şeylerden kaçınmalıdır.)
63- İlim sahibi olmak için ana babasının ve Müslümanların duasını almalıdır.
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |