Aşık Veysel’in asıl adı Veysel Şatıroğlu’dur. 1894’te Sivas’a bağlı Şarkışla ilçesinin Sivralan köyünde doğmuştur. Babasının adı Ahmet, annesinin adı Gülizar’dır. Aşık Veysel’in doğumu Ümit Yaşar Oğuzcan tarafından şöyle aktarılır: “Aşık Veysel hayatını anlattığı bir şiirinde üç yüz onda gelmiştim Cihana diyor. Yıl 1894 hesapça. Sivas’a bağlı Şarkışla ilçesinin Sivralan köyünde dünyaya gelmiş. Anası Gülizar, bir yaz günü köy dolaylarındaki Ayı pınar merasına koyun sağmaya gittiğinde; oracıkta bir yol üstünde doğurmuş Veysel’i. Göbeğini de kendi eliyle kesmiş. Yaman kadınmış Gülizar ana. Bebesini bir çaputa sarıp yürüye yürüye köye dönmüş. Babası Ahmet; bebenin adını Veysel koymuş” Aşık Veysel sol gözünü yedi yaşındayken bir çiçek hastalığı sonucu kaybetmiştir. Sağ gözüne de daha önceden perde inmiş, bu gözüyle ancak ışıkta seçebiliyormuş. Ama yine talihsiz bir kazayla Aşık Veysel sağ gözünü de tamamıyla kaybetmiş. Küçük yaşta iki gözünden de olmuş. Bu talihsizlikler sonucu hayata küser gibi olmuş ama sonra kendisine bir avuntu bulmuş, onunla kederini bir parça unutmuş, hayatının sonuna kadar onunla söylemiş, onu çalmış; sazı. Veysel’e bir uğraş bulmak için babası ona Halk ozanlarından şiirler okumuş, ezberletmiş. Sivas’ın köylerinden evlerine gelen ozanları da dinleyerek iyice heveslenmiş Veysel ve dersler almaya başlamış. “İlk derslerini Çamşıhlı Ali Ağadan almış ve uzun bir süre ünlü halk ozanlarının şiirlerini çalıp söylemiş”. 1919 senesinde Esma adında bir kızla evlenir, iki sene sonra hem annesi hem babası vefat ederler. Evliliğinde de talihsizlikler yakasını bırakmamış Aşık Veysel’in; ikinci çocuğu on günlükken ölmüş, annesi de başkasına kaçmış. Veysel’in saza sarılışında daha da dertlenişinde bu olay çok etkilidir. İkinci defa evlenmiş. Bu evliliği diğerinden daha bahtiyar olmuş. Uzun bir dönem kendi şiirlerini söylemez. Ancak Ahmet Kutsi Tecer’le tanışması onun hayatında önemlidir. Çünkü onun şiirlerinin ortaya çıkmasına yardımcı olacak ona sırdaş olacak bir kişi konumundadır Tecer. Halk Şiiri’ne gönül vermiş olan Tecer onu ülkeye duyurur. Aşık Veysel de onu çok sevmektedir. Yine Ahmet Kutsi Tecer vasıtasıyla Köy Enstitüleri’nde Saz Hocalığı yapar. 1965 senesinde T.B.M.M Aşık Veysel’e “Anadilimize ve Milli Birlikteliğimize” yaptığı hizmetlerden dolayı özel bir kanunla maaş bağlamıştır. Şiirlerini çok akıcı bir dille, güzel bir Türkçe’yle söylemiştir. Bestelenmiş şiirleri de vardır. Aşık Veysel Şatıroğlu 21 Mart 1973 tarihinde vefat etmiştir.
Veysel`in Şiirinde Tabiat
Aşık Veysel’in şiirlerinde birçok konu bulmak mümkündür. Ancak öne çıkan bazı konular olacaktır çünkü Veysel bir halk şairidir. Bizzat halkın içindendir, köylüdür. Günümüz şehir yaşantısının ve yaşayanlarının köyden uzaklığı bir nevi “sessizlikten ve doğa”dan uzaklığı olarak da algılanabilir. Köyde de yaşana gelen günlük bir hayat vardır ancak daha samimi insanların daha yakın olduğu bir yaşamdır bu. Bu nedenle bir halk şairinde doğaya yakınlıkla beraber sessizliğin birer yansıması olarak yalnızlık ve gurbeti görmek çok doğaldır. Aşık Veysel’in şiirindeki doğadan sesler şehir hayati içinde ancak sessizlik olsa gerek. (Ağaçlar, rüzgar, dağlar, nehirler vs.den bahseden bir şiir düşünüldüğünde) Aşık Veysel’in bir dönem Vatanla, M. Kemal’le, medeniyette ilerlemeyle ilgili şiirleri de vardır. Ancak Saz Şiiri geleneği içinde değerlendirilecek olursa bu şiirlerde biraz zorlama olduğunu da fark edebiliriz. Buna göre Aşık Veysel’in “kendisini” aramamız gereken şiirler Halk Şiiri geleneği içinde yazılmış olanlarıdır. Kriter olarak konuyu aldığımızı belirtmeliyiz.
Çünkü Aşık Veysel her şiirini heceyle söylemekte, her şiirinde kalıplara uygun kafiyeler kullanmaktadır. Aşık Veysel’in doğa ile ilgili inceleyebileceğimiz ilk şiiri Kara Toprak; baştan sonra toprağı anlatan ve öven bir şiir. Bu şiirle ilgili bir görüşü şöyledir: “Bu şiiri Halk edebiyatında örneğine pek çok rastlanan ve koşma tarzında yazılan “tabiat tasvirleri” nevine sokmak mümkündür. Saz şairleri bu tarz eserlerinde ekseriya belli bir yeri, bir dağı, bir köyü tasvir ederler. Aşık Veysel bu tarz şiirler söylemiştir. “Kara Toprak” şiirinin onlardan farkı, belli bir yeri değil, genel olarak toprağı övmesidir. Burada tabiattan doğrudan doğruya alınan bir duyu veya duygudan çok, bir “düşünce” bahis konusudur”. Bu şiirde köylünün yaşayışında çok önemli bir yer tutan toprak baş tacı ediliyor. Gerçekten de oraya bağlı bir yaşayışın ürünü bir düşünce tarzı. Bununla beraber dinle, insanlık tarihiyle, çiftçilikle de yoğrulan bir şiir. Ama bunlardan önce Veysel şiire şu dizelerle başlıyor:
Dost dost diye nicesine sarıldım
Benim sâdık yârim kara topraktır
Beyhude dolandım boşa yoruldum
Benim sadık yarim kara topraktır.
Şair daha şiirinin başından toprağına bir yâr gibi candan bir dost gibi sarıldığını belirtiyor. Şiirin devamı:
Nice güzellere bağlandım kaldım
Ne bir vefâ gördüm ne fayda buldum
Her türlü isteğim topraktan aldım
Benim sâdık yârim kara topraktır
Koyun verdi kuzu verdi süt verdi
Yemek verdi ekmek verdi et verdi
Kazma ile döğmeyince kıt verdi
Benim sâdık yârim kara topraktır
Adem’den bu deme neslim getirdi
Bana türlü türlü meyva yetirdi
Her gün beni tepesinde götürdü
Benim sâdık yârim kara topraktır
Karnın yardım kazmayınan belinen
Yüzün yırttım tırnağınan elinen
Yine beni karşıladı gülünen
Benim sâdık yârim kara topraktır
İşkence yaptıkça bana gülerdi
Bunda yalan yoktur herkes de gördü
Bir çekirdek verdim dört bostan verdi
Benim sâdık yârim kara topraktır
Havaya bakarsam hava alırım
Toprağa bakarsam dua alırım
Topraktan ayrılsam nerde kalırım
Benim sâdık yârim kara topraktır
Dileğin var ise iste Allah’tan
Almak için uzak gitme topraktan
Cömertlik toprağa verilmiş Hak’tan
Benim sâdık yârim kara topraktır.
Hakikat ararsan açık bir nokta
Allah kula yakın kul da Allah’a
Hakkın gizli hazinesi toprakta
Benim sâdık yârim kara topraktır
Bütün kusurlarımız toprak gizliyor
Merhem çalıp yaralarım düzlüyor.
Kolun açmış yollarımı gözlüyor.
Benim sâdık yârim kara topraktır.
Aşık Veysel’in toprak konusundaki “fikir”lerini benimseyen başka bir şairimiz de Yunus Emre’dir. “Yunus Emre de toprağı sabır, iyi huy, tevekkül ve merhametin kaynağı olarak görür”
Aşık Veysel’in bu şiiri insanimizin - özellikle köylümüzün - toprağa, onunla birlikte doğaya-canlıya bakışını belirtir. Halkımızca da çok sevilen bir şiirdir.
Veysel’in konusu bizzat tabiat olan bir başka şiir de “Türlü Türlü Sadâ Verir Ağaçlar”:
Yel estikçe dalgalanır dalları
Türlü türlü sadâ verir ağaçlar
Tertip olmuş kuğu gibi dilleri
Türlü türlü sadâ verir ağaçlar
Bahar gelir yaprak açar yaz olur
Aşka düşe ateş olur köz olur
Kaval olur keman olur saz olur
Türlü Türlü sadâ verir ağaçlar
Yel değdikçe ince dallar ses verir
Yeşil yaprak etrafına süs verir
Aşılarsan meyvesini has verir
Türlü Türlü sadâ verir ağaçlar
Balta gelir yalağından yad eder
Usta gelir keman yapar ud eder
Yanık sesli kaval ne feryad eder
Türlü Türlü sadâ verir ağaçlar
Davul olur gümbür gümbür gümüler
Zurna olur ince sesle iniler
Gıranata derlerimi yeniler
Türlü Türlü sadâ verir ağaçlar
Kalem olur her lisandan okuyor
Ana sesi ciğerimi yakıyor
Dallarda çeşitli kuş şakıyor
Türlü Türlü sadâ verir ağaçlar
Aşık Veysel’in bu şiirinde de aynı toprakta olduğu gibi doğal bir varlığın övülmesi var. Övülen varlığın faydalarının açıklanışı bakımından “Kara Toprak” şiirine benziyor. Ağaçtan elde edilen çalgılardan bahsedildiği gibi ayni ortamda rüzgarında esişiyle bir ses işitilir. Yelin dallara, yapraklara değişiyle de “ağacın sadâlari” duyulur. Bazen de kuğu gibi hep bir ağızdan söylerler.
İkinci kıtada, ikinci mısra doldurma gibi gelse de, baharın yazın gelişiyle aşkın yeşerişi, aşıkların yanışı arasında bir bağ vardır. Yine aşıklar keman gibi, kaval gibi, saz gibi inlemektedirler. Üçüncü kıtada ağaçların tasvirinin ardından köylüye bir öğüt vardır. Toprak gibi ağacın da faydası vardır. İnsan ondan da uzak kalmamalıdır.
Bundan sonra gelen iki kıtada, ağaçtan yapılan çalgılar anlatılır. Ağaç âdeta onların ağzından feryat ediyor, ezgiler mırıldanıyordur. Son olarak da kalem olarak ağacı düşünüyor. Güzellik unsuru olarak ağaca konan kuş da yine son kıtada geçmektedir.
Aşık Veysel’in “dağlar” ile ilgili şiirlerinden bazı dörtlükler:
Arzusun çektiğim Beserek Dağı
Elvan Çiçeklerin açtı mı
Çevre yanın güzellerin otağı
Bizim eller yaylasına göçtü mü (Beserek Dağı)
Feleğinen çok oynadım ütüldüm
Bir zalimin tuzağına tutuldum
Haraç mezat dost uğruna satıldım
Verildim de Çamlıbel’e yaslandım
Veysel der bir yarin derdine düştüm
Aşkın dolusunu elinden içtim
Kendi kaçtı hayaline ulaştım
Sarıldım da Çamlıbel’e yaslandım (Çamlıbel)
Sel ile ilgili bir şiiri: Emeklerim Zay’eyledi Sel Benim
Sekizinci ayın yirmi ikisi
Emeklerim zay’eyledi sel benim
Sele gitti hasılatım hepisi
Emeklerim zay’eyledi sel benim
Tırtıl geldi tevekleri taladı
Sel geldi de elek elek eledi
Hasılatı çamurlara beledi
Emeklerim zay’eyledi sel benim
Bu sel bizi ne pek kötü beledi
Dümdüz etti patatesi milledi
Ne çapasın vurdu ne de belledi
Emeklerim zay’eyledi sel benim
Yağmur yağmış sel bulanık geliyor.
Büyük tüccar her kalemden alıyor
Parası yok birer marka veriyor
Emeklerim zay’eyledi sel benim
Aşık Veysel’in şiirlerinde suyu övdüğünü de görüyorduk. Ancak bu sefer sel baskını olur. Köylünün bütün emeği boşa gider. Tarlaları harâp olur. Veysel de sel üzerine böyle bir şiir söylemiştir.
Veysel’in tabiat şiirleri içine dahil edebileceğimiz tarla ve çiftçi şiirleri de mevcuttur. Bu şiirlerde tabiatla birlikte öne çıkan konu azim ve çalışmadır.
Aşık Veysel’in doğa unsurlarını öven şiirlerinde dağ, su, ağaç, çiçekler, kuşlar ve sesleri önemli yer tutar. Bunlardan özellikle dağların, suların, ağaçların övülüşünü Eski Türk inanışlarıyla açıklayabiliriz. Bu inanış günümüze kadar -adini yitirerek de olsa- gelmiştir. Anadolu’da birçok yerde dağ isimleri vardır. Saz şiiri geleneği de Eski Türklerden beri vardır. Halk Şairlerimizin bunları övmesi, bağlılık göstermesi bununla açıklanabilir. Ayrıca “Kara Toprak” şiirinde gördüğümüz gibi İslam unsurlar da katılarak bu fikir ve duyuş yoğrulmuş ve gelişmiştir.
Veysel’in Halk Şiirinde sık sık işlenen “Turna”larla ilgili şiirleri de vardır. Bunlardan biri:
Turnam Senin Sunam Senin
Geçti bahar geldi yazın
Turnam senin sunam senin
Sinemi deler avâzın
Turnam senin sunam senin
Tara turnam tellerini
Issız koma göllerini
Yesem dudu dillerini
Turnam senin sunam senin
Avcın benim kıymam cana
Göz göz yara açtın bana
Tellerim atmam yabana
Turnam senin sunam senin
Gövel turnam gölde döner
Durmaz ismin dilde döner
Leblerinden emen kanar
Turnam senin sunam senin
Sen ördek ol ben göl olsam
Sen yolcu ol ben yol olsam
İster kapında kul olsam
Sen keklik ol Veysel çalı
Saklasın gel seni dalı
Yolunda kurban olmalı
Turnam senin sunam senin
Halk şiirinde çeşitli anlamlar bulan turna bu şiirde sevgili olmalıdır ki Aşık onu güzel sözlerle övüyor. Aşık Veysel’in tabiat şiirlerinde “ses” büyük önem taşıyor. Kuş sesleri, ağaç sesleri, rüzgarın çeşitli varlıklar üzerinde bıraktığı sesler.. Aşık bumda da Turnanın seninden etkilenmektedir.
Aşık Veysel’in şiirlerinde işlenen diğer bir konu da gurbettir. Gurbetle birlikte ayrılık ve onun verdiği acı Halk şiirimizde sıkça işlenen konulardandır. Eski Şairlerin çeşitli sebeplerle memleketlerinden ve sevdiklerinden uzak düşmeleri de bu şiirin başlıca yazılış sebebiydi. Veysel’in şiirlerinde de çeşitli motiflerle ayrılık, özlem ve gurbet dile getirilmiştir. Bunlardan birisi “Mektup yâre selamımı ulaştır” şiiridir:
Al kâtip kalemi yaz bu selâmı
Mektup yâre selâmımı ulaştır
Bir yâr için terk eyledim sılamı
Mektup yâre selâmımı ulaştır.
Sarıkışla kazamdır Sivralan köyüm
Geçti ömrüm gurbet elde neyleyim
“Gel” diyorsa bu ellerde durmayım
Mektup yâre selâmımı ulaştır
Yârdan ayrılalı yaralı sinem
Gam ile kurulmuş temelim binam
Ağlar mı güler mi gör benim sunam
Mektup yâre selâmımı ulaştır.
Gider bu hasretlik yıla yetmez mi
İsmin tesbih ettim dile gelmez mi
Bülbülün feryadı güle yetmez mi
Mektup yâre selamımı ulaştır
Gönüle hasiret göze yol yaman
Veysel’i söyletir bir kaşı keman
Mektup ile konuşalım bir zaman
Mektup yâre selâmımı ulaştır.
Veysel sevdiğinden uzak düşmüştür. Onunla konuşmak, yakın olmak, bu olmuyor bari haber ulaştırmak istemektedir. Turnalar da Halk edebiyatında haber getirip götürmek işlevindedirler. Mektup da artık okuma-yazmayla birlikte yer bulmaktadır. Ancak Şair “Al katip kalemi yaz bu selamı” diyor. Buradan başkasına yazdırdığını anlayabiliyoruz. Veysel yardan bir “Gel” beklemektedir. Onun sözüyle gurbet illerden hemen uzaklaşacaktır. “Gam ile kurulmuş temelim binam” ifadesi de aşığın ne kadar acı çektiğini orijinal bir şekilde ifade ediyor.
Dördüncü dörtlükte kullanılan bülbül-gül motifi Halk edebiyatımızda çok sık kullanılır. bumda aşık sevgili için feryat etmektedir. Sesini ona ulaşmasını istemektedir.
Aşık Veysel’in diğer bir şiiri “Yeni Mektup Aldım Gül Yüzlü Yardan”
Yeni mektup aldım gül yüzlü yardan
Gözletme yolları gel deyi yazmış
Sivralan köyünden bizim diyardan
Dağlar mor menevşe gül deyi yazmış
Beserek’te lâle sümbül yürüdü
Güldede’yi çayır çimen bürüdü
Karataş’ta kar kalmadı eridi
Akar gözüm yaşı sel deyi yazmış
Eğlenme gurbette yayla zamanı
Mevlâyı seversen ağlatma beni
Benek Benek mektuptadır nişanı
Gözyaşım mektupta pul deyi yazmış
Kokuyor burnuma Sivralan köyü
Serindir dağları soğuktur suyu
Yâr mendil göndermiş yadigâr deyi
Gözünün yaşını sil deyi yazmış
Veysel bu gurbetlik kâr etti cana
Karıştır göçünü ulu kervana
Gün geçirip fırsat verme zamana
Sakın uzamasın yol deyi yazmış
Veysel bu şiirinde de yâriyle mektupla haberleşiyor. Ancak bu sefer mektubu gönderen sevgili. Veysel bize mektupta yazanları naklediyor. Ama sevgilinin yazdıkları âdeta Veysel’in hissettiklerini de ortaya dökmekte. “Yar mendil göndermiş yadigâr deyi / Gözünün yaşını sil deyi yazmış”. Şiirin bir kısmında şair memleketini, köyünü anlatıyor. diğer bölümde anlattığımız tabiat şiirlerine örnek olabilecek derecede, tasvirler çok kuvvetli ve orijinal. Aşık Veysel’in gurbet ve ayrılık şiirlerinden bazı dörtlükler:
Sensin derdine düştüğüm
Hayâl oldu konuştuğum
Her gün yediğim içtiğim
İçerimde ağu benim
Ağlar Veysel çıkmaz sesi
Gine coştu gam deryası
Garip gönlümün yaylâsı
Güzel hüsnün bağı benim (Ağlar Veysel Çıkmaz Sesi)
Aramızı kesti dumanlı dağlar
Tepesinden aşan yollar yücedir
Artıyor efkarım yine bu çağlar
Bilmiyorum nazlı yârim nicedir (Aramızı Kesti Dumanlı Dağlar)
Karlar erir akar gider lodostan
Coşar gönlüm selam gelse o dosttan
Sen eyledin beni dillere destan
Çırpınıp saçların yoldan elveda
Veysel’in derdinin yoktur ilacı
Gurbetin dertleri acıdır acı
Biz gidelim sizler olun duacı
Döküp göz yaşları silen elveda (Ayrılık Günleri Geldi Dayandı)
Gelen yok giden yok uzadı ara
Ilgaz Dağı yol vermiyor geçilmez
Havalansam yoldaş olsam kuşlara
Kollarım yok kanadım yok uçulmaz (Gelen Yok Giden Yok Uzadı Ara)
Günden güne artar gönlün yarası
Cennet olmuş o cennetin merası
Germek Yaylaları Meydan deresi
Boz dumanlar bürümeden yetişek
Dünya kurulalı yaşayan dağlar
Her tarafı zümrüt olur bu çağlar
Veysel’i hatırlar sevgilim ağlar
Gözyaşları kurumadan yetişek (Sinemi Yakıyor Sılanın Aşkı)
Zincirsiz kösteksiz bağladı beni
Tatlı dilleriyle eğledi beni
Yurdumdan yuvamdan eyledi beni
Yarsız dünya malı bana pul gibi
Aşkın beni deryalara daldırır
Bazı ağlatır bazı güldürür
İster azar eyler ister öldürür
Sefil Veysel kapısında kul gibi (Mecnun Gibi Dolanıyorum Çöllerde)
Derd ile mihnete dalmayan Aşık
Ne yemiş ne doymuş eli bulaşık
Kınaman Veysel’i fikri dolaşık
Ayrılmış yârından yâr diyârından (Çırpınıp İçinde Döndüğüm Deniz)
|  anasayfa   |  sayfa başı  |   geri  |